Niet alleen Rusland leeft onder sancties: Cuba doet dit al zestig jaar

Nadat de vorige Amerikaanse president Donald Trump het economische en financiële embargo tegen Cuba verstrengd had, geraakte Cubaan Daniel Burgos soms niet op school, omdat de bus die hij neemt opeens niet meer aan zijn halte stopte.

“Dat was in 2019”, vertelt de 19-jarige student journalistiek. “Olietankers leverden geen brandstof meer en daarom viel het openbare vervoer stil. Het was een heel vervelende situatie.” Vanaf zijn vroege tienerjaren hoorde Burgos al, van buitenlandse toeristen of via het internet, dat zijn land ‘anders’ was en problemen kende die elders in de wereld nauwelijks voorkomen.

“Ik verplaats me veel te voet of ik ga met de fiets”, vertelt Burgos’ medestudent aan de Universiteit van Havana Fabio Rodríguez (20). “Maar als muzikant word ik op een andere manier getroffen door het handelsembargo, met name omdat wij amper aan benodigdheden kunnen komen om onze instrumenten mee te onderhouden.”

Rodríguez is de voorman van metalband Lugus, die zopas een nieuw nummer, City of Masks, uitbracht via social media. “We hebben ook een album opgenomen, maar hebben wegens het embargo geen toegang tot Amerikaanse platenmaatschappijen of distributieplatforms.”

Daar komt het handelsembargo tegen Cuba in de praktijk op neer: maatregelen die erop gericht zijn de druk op het socialistische regime op te voeren en op die manier tot opstappen te dwingen, bemoeilijken in de praktijk het leven van doorsnee burgers. En dat al zestig jaar lang.

Revolutie

Op 3 februari 1962 voerde de Amerikaanse president John F. Kennedy een totaal embargo in op de handel tussen de Verenigde Staten en Cuba. De Koude Oorlog verdeelde de wereld in twee machtsblokken, het liberale Westen en het socialistische Oostblok. Met hun communistische revolutie in 1959 kozen Fidel Castro en zijn guerrillero’s voor het laatste kamp, wat hun in de ogen van Washington een schurkenstaat maakte.

Inmiddels zijn meerdere generaties opgegroeid onder wat in Cuba als el bloqueo wordt omschreven, de blokkade. Meer dan 70 procent van de Cubaanse bevolking (11,2 miljoen) heeft nooit iets anders gekend dan de strenge handelsbeperkingen en de schaarste, ontbering en frustratie die daar het gevolg van zijn.

Al dertien Amerikaanse presidenten hebben het langstlopende handelsembargo uit de geschiedenis gehandhaafd. En ook voor de huidige president, democraat Joe Biden, is het geen prioriteit om hier verandering in te brengen.

Embargo mislukt

Oud-president Barack Obama zag het embargo als een mislukking: nooit is het immers geslaagd in zijn opzet: de val van het communistische regime met zijn centrale planeconomie en ijzeren greep op de macht. Aan het hoofd ervan stonden de presidenten Fidel Castro (1959-2006), zijn broer Raúl (2006-2018) en vandaag Miguel Díaz-Canel.

Vanaf het begin was het doel van het embargo tegen Cuba helder: het versmachten van de Cubaanse economie. In 1960 raadde het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken toenmalig president Dwight Eisenhower aan Cuba “geld en middelen te ontzeggen, teneinde de lonen te drukken en honger, wanhoop en daarmee de val van de regering te bewerkstelligen”.

Obama was het echter duidelijk geworden dat “het isolement van Cuba door de VS er niet in geslaagd is om een democratisch, welvarend en stabiel Cuba te creëren.” Daarom begon hij in 2014 de relatie met Cuba te normaliseren als een opmaat naar het opheffen van de sancties.

Tijdens zijn bezoek aan Havana in 2016 zei de toenmalige Amerikaanse president dat het Cubaanse volk door het embargo meer benadeeld dan geholpen werd. Dat jaar onthielden de VS zich verrassend in de jaarlijkse stemming tegen het embargo bij de Verenigde Naties, in plaats van tegen te stemmen.

Verwachting

Student Daniel Burgos was dertien toen Havana Obama ontving met een mengeling van hoop en verbazing. “Nooit eerder hing er zoveel verwachting in de lucht rond de relaties met de VS”, zegt hij. “Het bezoek van Obama gaf ons hoop: op een betere toekomst en dat het embargo mettertijd zou verdwijnen”, voegt zijn medestudent Fabio Rodríguez toe.

Beide studenten verwachten dat met een einde aan het embargo ook de ongelijkheid op Cuba zou verbeteren – de rijkdom is er nu in handen van een kleine elite partijbonzen en hun bondgenoten. “Cuba zou ook simpelweg minder gespannen zijn”, zegt Rodríguez.

Zonder embargo zou de socialistische regering bovendien geen rookgordijn meer hebben om zijn wanbestuur achter te verhullen, zegt Burgos. “Het land zou er zonder embargo niet alleen economisch, sociaal en cultureel op vooruit gaan, de regering zou ook geen excuus meer hebben waarom het land niet functioneert. De overheid moet in dat geval haar verantwoordelijkheid opnemen.”

“De blokkade is een permanent obstakel, maar ook weer niet de reden van al onze problemen”, voegt Burgos er nog aan toe. “Het officiële discours daarover moet je kritisch tegen het licht houden.”

Weinig hoop

Donald Trump draaide de dooi die zijn voorganger Obama inzette terug. Vooral jongeren en de ontluikende privésector voelden daarvan de gevolgen.

“Omdat ze zo weinig hoop hebben op een betere toekomst wordt vertrekken naar het buitenland de enige uitweg voor veel jongeren”, zegt econoom en onderzoeker Omar Everleny Pérez Villanueva. “Omdat het gebruik van het internet is toegenomen hebben zij hun blik meer dan ooit op de wereld gericht.”

De overgrote meerderheid van de Cubanen die in het buitenland verblijft is tussen de 15 en 49 jaar oud. Veel Cubanen die zonder papieren proberen te migreren zijn het voorbije jaar terug naar Cuba uitgewezen; in 2022 tot dusver al 3499 mensen. De meesten onder hen werden door Mexico uitgezet, anderen uit de Bahama’s, de Kaaimaneilanden of werden tegengehouden door de Amerikaanse kustwacht. 

In een enquête uit 2019 onder ondernemers zei maar liefst 80 procent van hen schade te hebben geleden door de versterking van het handelsembargo onder Trump. De republikein verbood onder meer dat Amerikaanse cruiseschepen in Cuba aanleggen. Daardoor kelderde de vraag naar veel gerelateerde diensten. Ook vakantiehuisverhuurder Airbnb en betaalplatform Paypal moesten uit Cuba weg.

Extreem lage lonen

Joe Biden beloofde de sancties van zijn voorganger Trump ongedaan te maken. Pas sinds mei van dit jaar – Biden is al anderhalf jaar aan de macht – begon hij met de eerste voorzichtige stappen in die richting: het opheffen van de limiet van 1000 dollar per trimester op geldzendingen vanuit de VS naar Cuba.

Goed 90 procent van de geldzendingen die Cuba bereiken komen uit de VS, waar 1,36 miljoen Cubanen wonen, de grootste groep buiten Cuba.

“Wie in Cuba geen geld uit het buitenland ontvangt, vergaat het ronduit slecht”, zegt econoom Pérez Villaneuva. “Reken maar voor. Vijftien kilo kippenvlees kost het equivalent van 52 dollar. Het doorsnee maandsalaris bedraagt in Cuba 33 dollar, het minimumloon 18 dollar.”