Afrikaanse vissersgemeenschappen hebben een reddingsboei nodig of ze gaan kopje-onder (OPINIE)

Voor de bewoners van de kustgebieden van West- en Centraal-Afrika is de traditionele visserij niet enkel een broodwinning maar ook een levensstijl. De regio, met landen als Senegal, Ghana en Kameroen, telt meer dan twee miljoen kleinschalige vissers. Maar die eeuwenoude praktijk wordt nu bedreigd.

De vissers worden geconfronteerd met een slinkend visbestand, concurrentie van buitenlandse industriële vloten, illegale visserij, instabiel beleid en een gebrek aan infrastructuur om de visserij te ondersteunen. Net zoals in andere gebieden in het zuidelijk halfrond maken kleine vissers in deze landen vaak deel uit van de informele economie. In alle sectoren samen zijn informele jobs goed voor meer dan 80 procent van de tewerkstelling op het Afrikaanse continent. Hoewel de kleinschalige vissers cruciaal zijn voor het levensonderhoud van lokale gemeenschappen, worden ze doorgaans gereguleerd noch beschermd door de staat.

Coronamoeilijkheden

De coronapandemie bemoeilijkte de situatie nog, omdat grote delen van de aanvoerketens van voedsel en vis stilvielen. De kustgemeenschappen en vissers in West- en Centraal-Afrika werden zwaar getroffen. In onze recent gepubliceerde studie over Kameroen en Liberia werd die impact onderzocht. We stelden vast dat kleine visserijen het met een kleinere visvangst en minder inkomsten moesten doen. Er ging ook nog meer visvangst verloren dan normaal, omdat de opslagruimten niet beschikbaar waren voor vissers.

Deze moeilijkheden, in combinatie met de systemische problemen waar de sector al van voor de pandemie mee worstelt, verdienen aandacht. Die krijgen ze echter maar weinig van academici en beleidsmakers, ondanks de bijdrage die de vissersgemeenschappen in West- en Centraal-Afrika leveren aan de voedselveiligheid en arbeidseconomie.

Nochtans zou er veel gedaan kunnen worden voor de kleinschalige visserij in de regio, zoals een beter beheer van de oceaan en zijn rijkdommen en van degenen die er afhankelijk van zijn. Er is nood aan meer innovatie en beter beleid om de visserijsector in deze regio te helpen verbeteren.

Levendige en diverse gemeenschappen

Kleinschalige vissers in West- en Centraal-Afrika kunnen onderzoekers veel bijbrengen. Ze spelen een centrale rol in de voedselzekerheid, en zijn ook opvallend multicultureel. Het is niet ongewoon dat mensen zich settelen in een buurland om daar te vissen. Zo heeft ons onderzoek in Kameroen getoond dat vele vissers migranten zijn uit Ghana en Nigeria. Ook in Liberia zijn de meeste vissers Ghanezen die een visvergunning hebben verkregen.

Die migratiepatronen maken dat de vissersgemeenschappen cultureel erg divers zijn, omdat de vissers naast hun families ook hun tradities en gewoontes meebrengen naar deze buurlanden. Het bemoeilijkt echter ook collectieve inspanningen om problemen aan te pakken wanneer die zich voordoen.

Gebrek aan overheidssteun

Covid-19 heeft de bestaande bedreigingen voor deze informele sector nog versterkt. Het werd nogmaals duidelijk hoe het gebrek aan goed beleid op staatsniveau werknemers kwetsbaar maakt voor schokken zoals pandemieën en de effecten van de klimaatverandering. Werknemers in visserijen genieten zelden van enige bescherming door of dienstverlening van de staat.

Ze hebben ook geen toegang tot infrastructuur waarmee ze hun vis langer vers kunnen houden wanneer de markten niet open zijn of mensen hun huizen niet durven te verlaten door de pandemie. Een Liberiaanse visser vertelde ons:

“Covid-19 heeft een grote impact op ons werk. Vroeger kwamen veel klanten onze verse vis op het strand kopen, maar momenteel drogen onze moeders de vis die we hebben gevangen en brengen ze naar de markt. Als de gedroogde vis niet wordt verkocht bederft ze.”

Dus, hoe kunnen kleinschalige vissers in deze landen beter ondersteund worden?

Nood aan actie

De veertiende duurzame ontwikkelingsdoelstelling (SDG) van de Verenigde Naties benadrukt het belang van het behoud en duurzaam gebruik van maritieme hulpbronnen. Kustgemeenschappen worden groter, en hun afhankelijkheid van het vissen en de oceaan zal verder toenemen. Het welzijn en levensonderhoud van kustbewoners zijn in gevaar, en dat bedreigt de veerkracht van de visserij in West- en Centraal-Afrika op korte en lange termijn. De toenemende milieustress en systemische schokken zoals covid-19 maken actie noodzakelijk.

De digitalisering van de visserijsector zou bijvoorbeeld een duurzaam antwoord kunnen zijn op schokken. In Noord-Amerika gebruiken vissers digitale hulpmiddelen zoals smartphone-apps om vis te verkopen en te bezorgen aan de consument. Dit zou gekopieerd kunnen worden in West- en Centraal-Afrika.

De vissers kunnen lokale telefoonnetwerken en online financiële diensten gebruiken om transacties en communicatie te vergemakkelijken. Ook het oprichten van door de gemeenschap gesteunde visserijprogramma’s kan helpen om de lokale marketing van vis te reorganiseren, de verspilling van vis te verminderen en de gemeenschap weerbaarder te maken voor schokken.

Het is cruciaal dat de vissers zelf mee kunnen meedenken over de weg vooruit, ongeacht welke benadering gekozen wordt. Ze kunnen beleidsmakers helpen om duurzame visserijmethodes te realiseren. Ook regionale en internationale instanties moeten hun betrokkenheid verhogen, en via financiering en internationale steun de visserijsector versterken.

-

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen bij IPS-partner The Conversation.