Een op de vier landen dreigt te bezwijken onder torenhoge schuldenberg

“De risico's van niets doen zijn uitermate groot”, stelt het Ontwikkelingsprogramma van de VN (UNDP) in het rapport. Zonder onmiddellijke schuldverlichting zullen minstens 54 landen - waar samen meer dan de helft van ’s werelds armste mensen wonen - geconfronteerd worden met oncontroleerbare armoede en zullen broodnodige investeringen in klimaatadaptatie en mitigatie niet gebeuren.

Schulden boven gezondheidszorg

Dat zijn zorgwekkende trends, aangezien de landen in kwestie behoren tot “de meest klimaatkwetsbare naties ter wereld”, aldus het rapport. Bovendien verhinderen de schuldaflossingen dat landen geld besteden aan overheidsdiensten zoals gezondheidszorg.

Volgens ngo-koepel 11.11.11 betaalden 64 landen, waaronder Congo en Rwanda, meer aan het terugbetalen van schulden dan aan gezondheidszorg. En dat was voor de coronacrisis inhakte op de economieën in het Zuiden. Voor sommige Afrikaanse landen gaat meer dan 40 procent van hun begroting naar de terugbetaling van schulden.

Een van de redenen van de hoge schuldenbergen is dat weinig kredietwaardige landen vaak enkel leningen kunnen afsluiten tegen woekerrentes. De voorbije jaren waren veel landen echter genoodzaakt om geld te lenen om hun publieke uitgaven te financieren.

Door de combinatie van de pandemie, de oorlog in Oekraïne en de impact van de klimaatcrisis worden arme landen in de schulden geconfronteerd met een onhoudbare economische druk. Voor veel van de landen is het onmogelijk om de schuldaflossingen te betalen of om toegang te krijgen tot nieuwe financiering.

Herhaalde waarschuwingen

Maar in veel van de getroffen landen waren al schuldproblemen ontstaan voor de pandemie. “De snelle opbouw van schulden in het afgelopen decennium is consequent onderschat”, staat te lezen in het rapport.

Ondanks herhaalde waarschuwingen is er volgens het UNDP echter weinig gebeurd om het probleem aan te pakken, en de risico’s worden steeds groter.

De bevriezing van de schuldaflossing tijdens de covid-crisis is afgelopen. Onderhandelingen van de G20 voor een universele schuldherschikking voor arme landen verlopen in een slakkentempo.

“Hoewel de 54 landen met ernstige schuldenproblemen meer dan de helft van de armste mensen ter wereld huisvesten, vertegenwoordigen ze nauwelijks meer dan 3 procent van de wereldeconomie”, zegt UNDP-topman Achim Steiner. “Schuldverlichting zou een kleine last zijn voor rijke landen om te dragen, maar de prijs van niets doen is enorm voor de armsten ter wereld.”

Ontwikkelingscrisis

Volgens Steiner is een snelle schuldverlichting cruciaal om een schuldencrisis in ontwikkelingslanden te voorkomen. Dat zou op zijn beurt een ontwikkelingscrisis op lange termijn kunnen teweegbrengen.

Volgens het rapport hadden 46 van de 54 landen in 2020 samen een staatsschuld van in totaal 782 miljard dollar opgebouwd. Argentinië, Oekraïne en Venezuela zijn samen goed voor meer dan een derde van dat bedrag. De situatie verslechtert echter steeds sneller.

Al 19 van de genoemde landen zijn de facto afgesloten van de kredietmarkt, dat zijn er 10 meer dan in het begin van het jaar. In Sri Lanka, Tunesië, Tsjaad, Zambia en Pakistan is het risico het grootst. “Zonder schuldverlichting breekt de hel los”, liet de Pakistaanse premier vorige week optekenen door Bloomberg.