Vleesconsumptie aan banden: wat met landen die geen alternatieven hebben?

‘Vlees, melk en eieren zijn niet goed voor je gezondheid. Veehouderij is belastend voor het milieu’. De toenemende negatieve verhalen rond het aandeel van de zuivel- en vleessector aan klimaatverandering hebben een impact op de veehouderij. Niet onbelangrijk om weten is dat het een sector is waar momenteel meer dan 1,3 miljard mensen in de wereld van leven.

In Afrika bijvoorbeeld betekent de veehouderij zoveel als leven. De veeteelt verschaft voedsel en banen, inkomsten en het is een bron van culturele betekenis. Maar de voordelen van het houden van runderen, geiten, schapen en varkens gaan verloren als de impact van de veehouderij op het milieu mee in rekening wordt gebracht.

En dat merken veehouders in Afrika nu ze steeds vaker botsen op lage investeringen in de veehouderij. Voorheen was hun vee nog een bron van economische groei en een manier om de Duurzame Ontwikkelingsdoelen van de Verenigde Naties (SDG's) te bereiken.

Sommige onderzoekers, boeren en ondernemers roepen daarom op tot een evenwichtige discussie wat de veeteelt betreft. Ze zien het houden van vee niet als een probleem, maar als een oplossing voor het aanpakken van klimaatverandering, vooral in ontwikkelingslanden.

Vee en voedselzekerheid in Afrika

Ian Wright, plaatsvervangend directeur-generaal van het International Livestock Research Institute (ILRI) in Nairobi, Kenia, geeft bijvoorbeeld toe dat veeteelt tegenwoordig veelbesproken is vanwege de negatieve impact ervan op het milieu. Hij kent ook het narratief dat stelt dat melk, vlees en eieren zoveel als mogelijk moeten vermeden worden, maar tegelijk is het een van de snelst groeiende economische sectoren in Afrika, zegt hij.

“Veehouderij ziet er heel verschillend uit in verschillende regio's in de wereld, en de culturele betekenis en het economische belang variëren sterk. De bijdrage van vee aan de voedselzekerheid in Afrika is absoluut cruciaal”, zegt Wright. Hij voegt eraan toe dat de meerderheid van de mensen in Afrika eerder onvoldoende eiwitten en micronutriënten eten, in tegenstelling tot de situatie in het Noorden, waar mensen baat hebben bij het eten van minder vlees en dierlijk voedsel.

“De wereldwijde discussies over vee worden meestal gedomineerd door stemmen uit het Noorden, dus is het belangrijk dat we ervoor zorgen dat perspectieven op de rol van vee in het globale Zuiden, inclusief Afrika, worden gehoord aan de onderhandelingstafels van mondiale evenementen zoals bijvoorbeeld de aankomende klimaattop in Egypte. Ook al kent de sector zijn uitdagingen, we willen ook de positieve kanten van de rol van vee kunnen belichten”, zegt Wright.

“Klimaatvariabiliteit maakt het oogsten van bepaalde gewassen bijvoorbeeld riskant, maar op land waar geen gewassen groeien kan nog wel steeds vee worden gekweekt voor voedsel.”

Hoefafdruk

Volgens de Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties (FAO) is de veeteelt goed voor ongeveer 40 procent van de waarde van de landbouwproductie en ondersteunt het tegelijkertijd het levensonderhoud en de voedselzekerheid van miljarden mensen over de hele wereld.

Een groeiende bevolking en de snelle verstedelijking leiden ook tot een grote honger naar dierlijk voedsel zoals eieren, melk, rund- en varkensvlees: het zijn maar enkele van de beste en vaak meest betaalbare eiwitbronnen. Vee levert energierijk voedsel met een hoge voedingswaarde en is daarom een belangrijke bron van voeding voor zwangere vrouwen en vooral kinderen in de eerste duizend dagen van hun leven.

Wetenschappers zijn echter duidelijk over de enorme ‘hoefafdruk’ van vee. Uit berekeningen van de FAO blijkt dat de totale uitstoot van de wereldwijde veestapel 14,5 procent van alle door de mens veroorzaakte broeikasgasemissies vertegenwoordigt. Vooral runderen zijn verantwoordelijk voor de meeste uitstoot, grotendeels van het gevaarlijke methaangas: ongeveer 65 procent van de uitstoot van de veesector. Als gevolg hiervan is er een actieve beweging die oproept om te stoppen met het eten van vlees. In plaats daarvan eisen ze investeringen in een plantaardig dieet dat de gezondheid bevordert en het milieu spaart.

Ondervoeding neemt toe

Maar even terug naar Afrika, een van de regio's in de wereld waar ondervoeding toeneemt. Steeds meer Afrikanen lijden honger en de toegang tot voedzaam voedsel is er schaars. Vee is een oplossing, stellen sommige voedseldeskundigen.

De Wereldbank merkt op dat Afrika jaarlijks tussen 3 en 16 procent van zijn bbp verliest als een gevolg van groeiachterstand in de kindertijd. Dierlijk voedsel kan bijdragen aan het verminderen van dat probleem, zegt Adegbola Adesogen, directeur van het Food Systems Institute en het Feed the Future Innovation Lab aan de Universiteit van Florida.

“We moeten juist prioriteit geven aan voedsel dat afkomstig is van dieren en de toegang tot eiwitrijke voeding in heel Afrika vergroten”, zegt Adesogen. “In Afrika wordt erg weinig voedsel van dierlijke oorsprong geconsumeerd. De vleesconsumptie in Nigeria is bijvoorbeeld minder dan vijf procent van wat er in Argentinië wordt geconsumeerd”, zegt ze. “Maar dierlijke voedingsmiddelen bevatten een overvloed aan essentiële macro- en micronutriënten die van vitaal belang zijn voor kinderen in Afrika.”

Geïntegreerde boerderij

De veesector trekt weinig investeringen aan in vergelijking met andere landbouwsectoren, maar draagt tot 40 procent bij aan het landbouw-bbp in Afrika. Van de 129 miljard dollar aan officiële ontwikkelingshulp in 2020 ging er slechts 1,3 procent naar de veehouderij, merkt Wright op.

Boerin Emma Naluyima uit Oeganda heeft de kweek van gewassen en vee samengevoegd tot een bloeiende boerderij op één hectare land. Ze vertelt dat de ondersteuning van het beleid van cruciaal belang is voor het bevorderen van veeteelt en het uiteindelijke levensonderhoud van veehouders.

Naluyima kwam haar verhaal vertellen op het 2022 Alliance for a Green Revolution Forum in Rwanda, georganiseerd door het ILRI. In het panelgesprek benadrukte ze dat vee productief en winstgevend is wanneer boeren worden begeleid en ondersteund om het correct aan te pakken. Naluyima’s geïntegreerde boerderij is bijvoorbeeld sterk in de recyclage van natuurlijk afval voor de productie van natuurlijke meststoffen, pesticiden en biogas. Ze genereert jaarlijks 100.000 dollar aan inkomsten.

Volgens Wright kan vee meerdere uitdagingen op vlak van voedselsystemen in Afrika oplossen. Voor een continent dat de dubbele last draagt van een tekort aan voeding dat bovendien ook nog te weinig energierijk is, kan voedsel afkomstig van vee de ondervoeding voor de meest kwetsbare gemeenschappen verminderen, zegt hij.

Hij is van mening dat er nood is aan correct beleid en een uitgebalanceerd narratief over veehouderij. “Dat kan investeringen aantrekken en de economische groei in Afrika stimuleren”.