"Klimaatplannen van EU-lidstaten hebben tweede zit nodig"

Het rapport biedt een gedetailleerde analyse van de ingediende energie- en klimaatplannen van de lidstaten. De evaluatie werd ernstig bemoeilijkt door het feit dat slechts een handvol lidstaten hun ontwerpplannen op tijd hebben ingediend. Slechts 15 van de 27 EU-landen hebben de deadline gehaald - onder meer België heeft nog steeds geen allesomvattend plan ingediend.

De ingediende plannen, waarin landen moeten aantonen hoe ze naar een koolstofneutrale economie evolueren, bevatten belangrijke tekortkomingen, zegt de koepel. Sommige EU-landen voldoen niet eens aan de minimale energie- en klimaateisen voor 2030. Zo hinken Cyprus, Denemarken, Finland, Italië en Nederland achterop wat betreft de EU-doelstelling om de CO2-uitstoot met 55 procent te verminderen tegen 2030.

Trage vooruitgang

Bovendien staat de algemene klimaatambitie van de EU alarmerend ver af van wat nodig is om burgers te beschermen tegen de gevolgen van klimaatverandering, stelt CAN Europe. Om de opwarming van de aarde te beperken tot 1,5 graad Celsius zijn veel grotere emissiereducties op korte termijn nodig dan wat nu is vastgelegd. Zo zou de EU tegen 2030 moeten streven naar een vermindering van de uitstoot met minstens 65 procent.

“Dit rapport legt het duidelijke contrast bloot tussen de dringende nood aan snelle klimaatmaatregelen en de trage vooruitgang in de praktijk”, zegt Chiara Martinelli, directeur van CAN Europe. “De Europese Commissie moet in haar feedback aan de lidstaten waakzaamheid aan de dag leggen en ervoor zorgen dat de klimaatmaatregelen op het terrein een resoluut antwoord vormen op de klimaatcrisis.”

Volgens de evaluatie benutten de lidstaten het potentieel van energiebesparende maatregelen onvoldoende. Veel landen zetten niet genoeg in op energie-efficiëntie, de EU-doelstelling op vlak van energie-efficiëntie zal dan ook lang niet gehaald worden, staat er te lezen.

Steenkool en gas

Er zijn ook wel positieve zaken te vermelden, zoals de vooruitgang in centrale energiesystemen, zonnepanelen en offshore windparken. Maar ook de EU-doelstelling voor 2030 inzake hernieuwbare energiebronnen zal niet gehaald worden op basis van de inspanningen van de lidstaten. Vooral Cyprus, Slovenië, and Slovakije zijn slechte leerlingen op dat vlak.

Volgens het rapport hebben sommige landen de uitfasering van steenkool uitgesteld, wat nochtans cruciaal is om koolstofneutraal te worden. Ook de stormloop op fossiel gas, dat in verschillende landen dat groter aandeel in de energiemix zal krijgen in de komenden jaren, fnuikt de EU-klimaatambities.

“Hoewel deze beoordeling aantoont dat de nationale klimaat- en energieplannen niet de vereiste klimaatactie bevatten, hebben landen nog acht maanden de tijd om orde op zaken te stellen en een verloren decennium te voorkomen”, zegt beleidsdeskundige bij CAN Europe Federico Mascolo, doelend op de Europese deadline om de definitieve plannen vast te leggen.

Hij benadrukt dat 2030 een cruciaal ijkpunt wordt voor klimaatactie. Indien de klimaatdoelstellingen in dat jaar niet gehaald worden, wordt het volgens Mascolo zeer moeilijk om de meest schadelijke gevolgen van de klimaatverandering te beperken.

Belgische verdeeldheid

België krijgt in het rapport een veeg uit de pan omdat het nog geen geïntegreerd ontwerpplan heeft ingeleverd, wat in juni al had moeten gebeuren. De deelstaten raken het niet eens over een verdelingen van de klimaatinkomsten en -lasten. Zo is er nog geen akkoord over de verdeling van inkomsten uit de CO2-heffingen op verwarming en transport.

Op basis van de plannen van de deelstaten, die CAN Europe wel al kon inkijken, besluiten de onderzoekers dat België “niet streeft naar een beperking van de opwarming tot 1,5 graden”. Zo gaapt er volgens het rapport een grote kloof tussen de Belgische klimaatambities en het geplande beleid. Het rapport hekelt het gebrek aan ambitie bij Vlaanderen, dat slechts gaat voor een daling van de CO2-uitstoot met 40 procent, en niet met 47 procent zoals opgelegd door Europa.

“Opnieuw dreigt immobilisme door een gebrek aan coördinatie en ambitie: we wachten nog steeds op een geïntegreerd Belgisch klimaatplan”, zegt beleidsexpert Yelter Bollen, die voor Bond Beter Leefmilieu meewerkte aan het rapport. “Op vlak van beleid zetten de verschillende deelplannen stappen voorwaarts, toch blijft er, met name in Vlaanderen, een gapende kloof met onze doelstellingen voor 2030 en de noodzaak van een sociale klimaattransitie.”