“Enorme gemiste kans”: Chilenen verwerpen groene grondwet

Chili heeft de grootste lithiumreserves ter wereld, cruciaal voor batterijen en dus van enorm belang in de wereldwijde transitie naar schone energie. Maar de ongebreidelde groei van de mijnbouw gaat ook gepaard met sociale en ecologische gevolgen.

Waarnemers noemen de verwerping van de grondwet dan ook van een “enorme gemiste kans” om de mijnbouwsector op een groenere en eerlijkere manier te reguleren. Door het resultaat heeft Chili ook minder middelen om klimaatschokken het hoofd te bieden, zeggen ze, zoals een de aanhoudende megadroogte in het centrum van het land, die al dertien jaar aansleept. 

“Het is een gigantische gemiste kans om vooruitgang te boeken op het gebied van milieu-ethiek en een meer ecologische samenleving”, zegt voormalig senator Guido Girardi van de centrumlinkse Partij voor Democratie. Hij benadrukt dat de stemming toekomstige klimaatactie niet mag belemmeren.

Ecologische natie

President Gabriel Boric, die de nieuwe grondwet steunde, noemde het resultaat een “overweldigende boodschap” van ontevredenheid over het voorstel. Hij is van plan om aan te dringen op een verbeterde tekst, zei hij.

Meer dan vijftien miljoen mensen brachten hun stem uit over het nieuwe voorstel, waar twee jaar aan gewerkt was. De bestaande Chileense grondwet werd in 1980 geschreven door de militaire dictatuur van Augusto Pinochet.

Het voorstel breidde de milieurechten in het land aanzienlijk uit. Het stelde grenzen aan de mijnbouw, zoals een verbod op mijnbouw in de buurt van gletsjers, beschermde gebieden en droogtegevoelige gebieden.

Het verklaarde Chili tot een “ecologische” natie, erkende de natuur als rechtspersoon, beval de staat om maatregelen te nemen tegen de klimaatcrisis en verving de term “natuurlijke hulpbronnen” door “natuurlijke gemeenschappelijke goederen”.

“Er was een ingrijpende invloed van de nieuwste klimaat- en milieuwetenschap in de tekst”, zegt de Chileense advocaat Felipe Pino van de ngo FIMA. Het contrast is groot met de grondwet uit het Pinochet-tijdperk, die onder meer privatisering van waterbronnen en mijnbouw in kwetsbare gebieden toestaat. 

Na jaren van ontevredenheid braken in 2019 massale protesten uit in Chili. In 2020 stemde het land voor het bijeenroepen van een grondwetgevende vergadering, met een ongekende deelname van inheemse volkeren, wetenschappers en vrouwen.

Fake news

Desinformatiecampagnes speelden een grote rol in de aanloop naar de stemming. Op WhatsApp circuleerden virale berichten die ten onrechte beweerden dat het voorstel de particuliere gezondheidszorg en het onderwijs zou beknotten en de consumptie van vlees strafbaar zou stellen. “Het debat ging niet over de feitelijke inhoud van het document”, zegt Pino.

De verwerping van het grondwetsontwerp leidt tot veel onzekerheid, zegt Pamela Poo, politicoloog bij het Chileense netwerk No Sin Mujeres.

Zowel Pino als Poo vrezen dat de toegenomen spanningen van de afgelopen weken tot protesten kunnen leiden die een nieuwe grondwettelijke vergadering eisen.

In de aanloop naar de stemming kwamen tegenstanders van het voorstel al in botsing met aanhangers van de nieuwe grondwet in Santiago. En enkele dagen voor de stemming sloeg een parlementslid de vicevoorzitter van de Kamer van Afgevaardigden.

Onzekerheid

President Boric heeft parlementsleden inmiddels opgeroepen om elkaar te ontmoeten en de “voortzetting van het constitutionele proces” te bespreken. Maar de exacte manier waarop dit kan gebeuren, is onduidelijk.

In een recent rapport voorspelt de Amerikaanse bank Wells Fargo “een zwakkere Chileense peso tot eind 2022 en in de loop van volgend jaar”, door de grote politieke onzekerheid.

Gezien zijn controle over belangrijke mineralen, kan Chili nog steeds het voortouw nemen bij klimaatactie onder de huidige grondwet, zegt voormalig senator Girardi. “De hulpbronnen van Chili en zijn natuur zijn van de hele wereld. Het land kan helpen om de grootste bedreiging in de toekomst van de mensheid het hoofd te bieden.”

Totale kwetsbaarheid

Chili exporteert het grootste deel van zijn lithium naar Zuid-Korea, China en Japan. Het is ook 's werelds grootste producent van koper, een cruciaal belangrijk metaal voor elektrificatie.

De mijnbouwsector van het land wordt in verband gebracht met watervervuiling, smeltende gletsjers en mensenrechtenschendingen.

De nieuwe grondwet zou een aantal van die problemen hebben beperkt door meer rechten toe te kennen aan de lokale gemeenschappen en mijnbouw te beperken in gevoelige gebieden. 

De oude grondwet maakt het land “totaal kwetsbaar” voor gevolgen van de klimaatverandering, zoals droogte, zegt Poo, en de oude grondwet zijn er geen fundamentele veranderingen aan die situatie mogelijk. “Er zijn nu geen bepalingen die limieten opleggen en een meer evenwichtige ontwikkeling stimuleren tussen het milieu en economische groei.”

-

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen bij IPS-partner Climate Change News.