Vanuatu kampt met voedselschaarste na doortocht dubbele cycloon

Begin maart werd Vanuatu getroffen door Judy en Kevin, twee cyclonen van categorie 4 in drie dagen tijd. Vanuatu is een eilandengroep van meer dan tachtig eilanden ten oosten van Australië en ten zuidoosten van Papoea-Nieuw-Guinea. Meer dan 80 procent van de bevolking van ongeveer 300.000 mensen werd getroffen door de stormwinden, stortregens en overstromingen. Huizen en woningen werden verwoest, stroom- en watervoorzieningen onderbroken, zeeweringen beschadigd en wegen en bruggen raakten geblokkeerd.

In de zwaarst getroffen provincies Shefa en Tafea zijn “90 tot 100 procent van de gewassen getroffen”, vertelt Antoine Ravo, directeur van Vanuatu's agentschap voor Landbouw en Plattelandsontwikkeling. Hij maakt een opsomming: knolgewassen, fruit- en bosbomen, groenten, koffie, kokosnoot, maar ook kleinvee.

In de nasleep behielpen veel huishoudens zich met hun bestaande voedselvoorraden en alle verse producten die uit hun moestuinen konden worden gered. Maar die voorraden raakten al snel uitgeput.

Lege vitrines

Op de grote overdekte versmarkt in het centrum van de hoofdstad Port Vila staan momenteel ongeveer driekwart van de marktkramen leeg. Gewoonlijk is er een overvloed van knolgewassen, groenten en fruit aanwezig, maar veel van de verkopers hebben hun oogst door de wind en overstromingen verloren zien gaan.

Handelaar Susan woont in het landelijk dorpje Rentapao nabij Port Vila en pendelt dagelijks naar de markt. “De cyclonen hebben onze gewassen en onze huizen verwoest. We verloren veel knolgewassen en bananen. Vandaag heb ik slechts de helft van de hoeveelheid producten in voorraad die ik gewoonlijk verkoop”, vertelt Susan. Ze bleef echter niet bij de pakken zitten en verkoopt nu ook gedroogd voedsel, zoals banaan- en maniok- of cassavechips, uit noodzaak.

Landbouw is de belangrijkste bron van inkomsten en voedsel in Vanuatu: ongeveer 80 procent van de huishoudens zijn er voor hun voedselzekerheid en levensonderhoud afhankelijk van eigen kweek.

Nu hebben de gezinnen echter te maken met toenemende voedselschaarste. Daarbovenop zijn de prijzen van hun basisvoedingsmiddelen sterk gestegen. Een komkommer, die voor de doortocht van de cyclonen voor zo'n 30 vatu (23 eurocent) werd verkocht, kost nu 200 vatu (1,55 euro). Ananassen en groene kokosnoten worden nu zelfs aan 200 vatu verkocht, vier keer zoveel als vroeger.

Besmette waterbronnen

Leias Cullwick, directeur van de Nationale Vrouwenraad van Vanuatu, zegt dat kinderen in de nasleep van de cyclonen met ontbering en angst te kampen hebben. “Aan water en voedsel geraken is de grootste zorg voor gezinnen op dit moment. Voor een kind is het traumatiserend dat het wil eten of drinken en hun moeder niets heeft om te geven.”

Waterbronnen zijn besmet geraakt door de stormen, vooral in landelijke gebieden. Een gebrek aan schoon water veroorzaakt uitdroging en diarree bij kinderen. Het is nu regenseizoen, waardoor ook het risico verhoogt op door muggen overgebrachte ziekten, zoals malaria en dengue, legt Culwick uit.

Het zal maanden duren voordat sommige huishoudens weer kunnen oogsten. Vooral mensen die landinwaarts wonen maken zich echt zorgen, vertelt Soneel Ram van het Rode Kruis. Voor steden en dorpen aan de kust van de Stille Oceaan is het volgens hem gemakkelijker om aan voedsel te raken.

“Mensen hebben er toegang tot supermarkten en kunnen voedsel uit de schappen halen”, meent Ram. “Plattelandsgemeenschappen zijn voor hun voedselvoorziening afhankelijk van zelfbedruipende landbouw. Nu moeten ze op zoek naar extra middelen om voedsel te kopen.”

Kwetsbare eilanden

De eilandnatie in de Stille Oceaan is zeer kwetsbaar voor klimaat- en andere natuurrampen. Elk jaar bereiden de eilandbewoners zich voor op cyclonen tijdens het regenseizoen van november tot april. Daarnaast is het ook een gevoelig gebied voor aardbevingen, vulkaanuitbarstingen en tsunami's.

Het VN-klimaatpanel (IPCC) voorspelt dat Vanuatu in de toekomst te maken zal krijgen met steeds extremere klimaatverschijnselen, zoals warmere temperaturen en hevigere tropische stormen, droogtes en overstromingen.

De impact van de cyclonen Judy en Kevin komt bovenop die van andere cyclonen die het land de afgelopen jaren aandeden. Zo heeft cycloon Pam in 2015 naar schatting vierduizend mensen in de armoede gedreven, en was cycloon Harold in 2020 ook uitermate verwoestend voor landbouw en toerisme. Nadien hakte de pandemie verder in op beide sectoren. De dubbele cycloondoortocht, waardoor ook de toeristen wegblijven, dreigt het herstel in het land te belemmeren.

Nu al wordt voorspeld dat de klimaatverliezen zich de komende decennia zullen blijven opstapelen. Daarom is de regering van Vanuatu vastbesloten om haar “ICJ-initiatief”, dat nu door 133 andere landen wereldwijd wordt gesteund, voort te zetten. Dat initiatief wil via het Internationaal Gerechtshof (ICJ) bescherming tegen de gevolgen van de klimaatverandering afdwingen voor kwetsbare landen.