Tweeduizend gekweekte neushoorns weldra uitgezet in Afrika. Kan dat de soort in het wild redden? (OPINIE)

Voor het geval je het gemist hebt: een nieuw rapport heeft slecht nieuws voor de vijf overgebleven neushoornsoorten op aarde.

Stroperij om de hoorn blijft neushoornpopulaties in Afrika bedreigen. Bovendien komen de twee kleinste en meest bedreigde soorten - de Sumatraanse neushoorn en de Javaanse neushoorn - steeds dichter bij het punt dat ze niet meer in staat zijn om zich in het wild te handhaven. Beide soorten staan onder druk vanwege verlies van leefgebied en te kleine populaties.

2000 neushoorns

Hoewel we nooit ongevoelig mogen worden voor stroperij, milieuvernietiging en het uitsterven van diersoorten, is er ook opmerkelijk nieuws. De liefdadigheidsinstelling voor natuurbehoud African Parks heeft onlangs de grootste privécollectie neushoorns ter wereld gekocht: de Platinum Rhino farm in Klerksdorp, vlakbij Johannesburg in Zuid-Afrika. Die was voorheen eigendom van de Zuid-Afrikaanse zakenman John Hume.

African Parks is van plan om de totale populatie van tweeduizend neushoorns van de Platinum Rhino ranch (ruwweg 15 procent van de wereldwijde populatie witte neushoorns), de komende tien jaar in het wild uit te zetten in heel Afrika. Dat is goed nieuws. Als ecoloog zie ik het nut er niet van in om een wilde diersoort te beschermen om ze dan in gevangenschap te houden. Wilde dieren horen thuis in het wild.

Het plan van Hume om gekweekte neushoorns op te kopen en te fokken had hem in staat kunnen stellen om de hoorns met winst te verkopen zodra de legale internationale handel was toegestaan. Maar dat gebeurde niet.

Het internationale verbod op de handel in hoorn van neushoorns, ingesteld door de Convention on International Trade in Endangered Species (CITES), heeft standgehouden. Dit ondanks lobbywerk van Hume en anderen. Zij werden bijgestaan in hun inspanningen door enkele natuurbeschermers die geloven dat de beste of enige manier om neushoorns te redden het legaliseren van de handel in hun hoorns is. De logica hierachter is dat legalisatie de markt zou overspoelen met legale neushoornhoorn, waardoor illegale hoorns gedevalueerd zouden worden en de winsten van stropers en handelaren in wilde dieren zouden dalen. Daardoor zou de stimulans om neushoorns te doden afnemen.

Hume bleef zijn privé neushoornboerderij uitbreiden en gebruikte zijn groeiende neushoornpopulatie als hefboom om op te roepen tot legalisatie. Maar nu het verbod op internationale handel intact is, lijkt het geduld van Hume op te zijn. De populatie van Platinum Rhino werd in april 2023 online geveild voor een startprijs van 10 miljoen dollar. Er kwam geen aanvaardbaar bod.

Dat kan het probleem van neushoorns weerspiegelen: als mensen geen geld kunnen verdienen aan neushoorns, zal niemand willen betalen om voor ze te zorgen. Maar het illustreert ook een probleem met het fokken van wilde dieren met winstoogmerk, ook wel bekend als game ranching: als de winst daalt, wat gebeurt er dan met de dieren?

De natuur in

Nadat de grootste privécollectie neushoorns ter wereld niet verkocht was op een veiling, werd ze gekocht door African Parks. Maar het plan van de liefdadigheidsinstelling om deze neushoorns weer uit te zetten in het wild zal niet eenvoudig zijn.

Een aantal jaar geleden was ik betrokken bij wat toen de grootste private verplaatsing van neushoorns was. Het team waarmee ik werkte verplaatste tientallen neushoorns. De huidige missie van African Parks is vele malen groter.

African Parks beheert een gebied van 20 miljoen hectare verspreid over 22 nationale parken en beschermde gebieden in 12 landen. De organisatie heeft al neushoorns geherintroduceerd in parken in Rwanda, de Democratische Republiek Congo en Malawi.

Wetenschappers op het gebied van natuurbehoud hebben onlangs gezegd dat er “een duidelijke noodzaak is om initiatieven voor herbebossing op te schalen”. Groter dan het herintroduceren van duizenden neushoorns in heel Afrika wordt het niet. Neushoorns kunnen een sleutelrol spelen bij het herstel van de ecosystemen waarin ze worden geplaatst. Ze oefenen zo een grote invloed uit op andere diersoorten in hun buurt en kunnen ecologische wonden helen die door mensen zijn veroorzaakt.

Dit is de essentie van rewilding: het herstellen van de verbanden waaruit ecosystemen bestaan. Herstelde megafauna (grote herbivore zoogdieren, in dit geval) kan ook helpen de klimaatverandering aan te pakken door de natuurlijke CO2-opslag in habitats te vergroten, door zaden te verspreiden en de bodem te verrijken.

Ambitieuze fokprogramma’s

Het herstellen van megafauna blijft echter lastig. In een recent wetenschappelijk artikel pleiten natuurbeschermers voor beleidsmaatregelen om dit te ondersteunen. Ze suggereren om “ambitieuze fokprogramma's voor megafauna die een sleutelrol spelen” in ecosystemen te ondersteunen. De populatie van de Platina Neushoorn zou wel eens het voorbeeld bij uitstek kunnen worden om te laten zien dat een dergelijke aanpak haalbaar is.

Waar gaan de neushoorns heen? Zullen ze worden uitgezet in gebieden waar neushoorns plaatselijk zijn uitgestorven, of zullen ze bestaande populaties aanvullen? Kunnen ze worden gebruikt om de rol te vervullen die is vrijgekomen door de functioneel uitgestorven noordelijke witte neushoorn (een ondersoort, red.)?

De tijd zal het leren. In de tussentijd moeten de gekweekte neushoorns worden voorbereid op de stress van de translocatie en vrijlating, en op een leven in het wild. Ze moeten worden gehard om voedsel te vinden en te verwerken in de natuurlijke omgeving waarin ze worden geplaatst. Ze moeten de uitdagingen van hun nieuwe omgeving aankunnen, zoals ziektes, parasieten en roofdieren.

Het gevaarlijkste roofdier voor neushoorns blijft de mens. Hoe we het verlies van in het wild levende neushoorns door stropers kunnen stoppen of zelfs maar verminderen, blijft een raadsel. De neushoorns die binnenkort worden vrijgelaten, zullen hiermee moeten leren omgaan. Traditionele beschermingsmaatregelen tegen stroperij moeten dus gehandhaafd worden. Daarnaast moeten ook inspanningen om de vraag naar neushoornhoorn te verminderen opgeschaald worden.

-

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen bij IPS-partner The Conversation.