Minder ontbossing en meer olie beheersen Braziliaanse presidentsverkiezingen

Voormalig links president, Luiz Inácio “Lula” da Silva, leidt in de peilingen tegen huidig president Jair Bolsonaro. Meer dan 156 miljoen mensen zijn geregistreerd om op 2 oktober te stemmen voor de eerste verkiezingsronde.

Ondanks Bolsonaro's destructieve beleid ten aanzien van het Amazonewoud, hebben zowel hij als Lula beloofd om de ontbossing een halt toe te roepen. Dit in een poging om bezorgde kiezers aan te trekken.

Klimaat prioriteit

Meer dan in voorgaande jaren is de klimaatcrisis een prioriteit geworden in deze verkiezingen, vertellen analisten.

Het Zuid-Amerikaanse land met 212 miljoen inwoners is 's werelds zesde grootste uitstoter van broeikasgassen en de thuisbasis van het grootste deel van het Amazone-regenwoud. Dat werd de afgelopen vier jaar geconfronteerd met toenemende ontbossing en extreme bosbranden.

In het geval van alle grote kandidaten zou het vermijden van klimaatactie in hun programma “politieke zelfmoord” betekenen, gezien de wereldwijde en nationale context, zegt Thales Castro. Hij is het hoofd van de opleiding politicologie aan de Katholieke Universiteit van Pernambuco (Unicap).

“Wereldleider in klimaatoplossingen”

Het programma van Bolsonaro stelt voor om groene obligaties en koolstofkredieten in te voeren om emissiereducties te financieren, evenals wordt er gesproken over de aanstelling van zesduizend brandweerlieden om extreme bosbranden te beheersen.

Verder zegt het programma dat Bolsonaro zal streven naar het versnellen van “acties om de uitstoot te verminderen”. Er staat zelfs te lezen dat Brazilië een “leverancier van klimaatoplossingen kan zijn en zichzelf kan vestigen als wereldleider in een wereldwijde groene toeleveringsketen”.

Maar gezien het ontbossingspalmares van Bolsonaro en zijn steun voor grootschalige landbouwbedrijven kunnen deze voorstellen niet serieus worden genomen. Dat zegt Marcio Astrini, uitvoerend secretaris van de klimaat-ngo-coalitie Observatório do Clima.

Onder zijn ambtstermijn steeg de ontbossing in de Amazone tot het hoogste punt in twaalf jaar. Toen die gegevens openbaar gemaakt werden door het Braziliaanse Nationale Instituut voor Ruimteonderzoek, ontkende hij ze en ontsloeg het hoofd van het ruimteagentschap.

Nieuwe olie-ontginning

Lula heeft een betere staat van dienst op het gebied van natuurbehoud door zijn ambtstermijn als president tussen 2003 en 2011. Maar als hij wordt verkozen, staat hij voor de uitdaging om een deel van de Bolsonaro-wetgeving ongedaan te maken, zegt Cynthia Suassuna, onderzoeker klimaatbeleid bij Unicap.

Bijvoorbeeld is er het berucht wetsvoorstel dat indringers legitimeert die het Amazonewoud met de grond gelijk maken voor veeboerderijen of sojaplantages. Dat werd onlangs aangenomen door de Tweede Kamer, en de regering staat te popelen om het voor te leggen aan de Senaat vóór de verkiezingen.

Het programma van de voormalige president omvat het versterken van milieu-instellingen die verzwakt zijn door het presidentschap van Bolsonaro, het verstrekken van “groene” landbouwleningen en het voldoen aan de doelstellingen van het Klimaatakkoord van Parijs.

Op vlak van fossiele brandstoffen ondersteunt Lula - net als Bolsonaro - de toenemende productie. Zijn plan roept op tot de ontwikkeling van het zogenaamde “pre-salt”, een overvloedige reserve van hoogwaardige aardolie die in de buurt van de Braziliaanse kusten werd gevonden.

“Het is noodzakelijk om de productiecapaciteit van (aardolie)derivaten in Brazilië uit te breiden, gebruikmakend van de grote rijkdom van het pre-salt, met prijzen die rekening houden met de productiekosten in Brazilië”, luidt het plan van Lula.

Subsidies voor fossiele brandstoffen

Dankzij de overvloedige waterkrachtcapaciteit heeft Brazilië relatief schone elektriciteit, waarbij fossiele brandstoffen slechts 12 procent van de opwekkingsmix vertegenwoordigen. Brazilië is echter een grote olie-exporteur en de grootste producent van Latijns-Amerika.

Die productie wordt gedeeltelijk ondersteund door middel van overheidssubsidies. In 2020 besteedde Brazilië meer dan 2 procent van zijn bbp aan het subsidiëren van fossiele brandstoffen. Sinds het presidentschap van Bolsonaro in 2018 werden de subsidies aanzienlijk uitgebreid.

Fossiele brandstoffen zullen “moeilijk uit te faseren zijn”, zegt Suassuna. In een interview met Time zei Lula: “We hebben nog een tijdje olie nodig” en dat hij een “langdurig” reductieproces steunt.

Deze visie staat in schril contrast met andere linkse presidenten in de regio, zoals de onlangs gekozen Gustavo Petro in Colombia, die opriep tot een “anti-olieblok” en nieuwe belastingen op de olie-export voorstelde.

Petrobras, de Braziliaanse staatsoliemaatschappij, is van plan de productie tegen 2026 met 18 procent te verhogen, tot ongeveer 3,7 miljoen vaten olie-equivalent per dag.

“Cruciale verkiezingen”

Zowel Suassuna als Astrini verwelkomen enkele signalen dat Lula een energietransitie ondersteunt. Een belangrijk project is bijvoorbeeld de transformatie van Petrobras van een oliemaatschappij naar een energiebedrijf dat investeert in meststoffen, biobrandstoffen en hernieuwbare energiebronnen.

Van een Bolsonaro-regering daarentegen zegt Astrini van Observatório do Clima: “We verwachten geen positieve voorstellen of beloften”.

Op internationaal niveau worden de klimaatplannen van Brazilië door Climate Action Tracker als zeer ontoereikend beschouwd, daarbij verwijzend naar ontbossingstrends en de ontwikkeling van olie en kolen.

De compromissen van het land herleiden naar ambitieuzere klimaatdoelstellingen moet deel uitmaken van de acties van de nieuwe regering gedurende de eerste honderd dagen, zegt Astrini.

Suassuna voegt eraan toe dat er behoefte was aan een geïntegreerd adaptatiebeleid dat de toegang tot huisvesting, water en gezondheid voor de armsten van Brazilië dekt.

“Dit is een cruciale verkiezing”, met name voor het Amazone-regenwoud, dat op de rand van ecologische ineenstorting staat, concludeert Astrini.

De vraag om een reactie aan zowel het Lula- als het Bolsonaro-team, bleef tot op het moment van publicatie onbeantwoord.

-

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen bij IPS-partner Climate Home News