In de Kaspische Zee stijgt de zeespiegel niet, maar daalt ze

Tegenwoordig haalt vooral de stijgende zeespiegel het wereldnieuws. In de landen rond de Kaspische Zee is dat net iets anders. Daar krijgen meer dan honderd miljoen mensen te maken met het omgekeerde probleem: een enorme daling van de zeespiegel. 

Een derde kleiner

Technisch gesproken is de Kaspische Zee een binnenmeer. Met een oppervlakte van 371.000 vierkante kilometer is het het grootste meer ter wereld. Bovendien bevat het zout water.

Sinds de jaren negentig van de vorige eeuw daalt het waterpeil er jaarlijks met een paar centimeter. Dat zal de komende decennia nog versnellen. Onderzoekers van de Universiteiten van Utrecht (Nederland), Gießen en Bremen (Duitsland) waarschuwen voor een daling van negen tot achttien meter in de komende tachtig jaar.

“Stel je voor dat de Noordzee met twee of drie meter zou dalen”, legt aardwetenschapper Frank Wesselingh van de universiteit van Utrecht het probleem uit. “Dan kunnen containerschepen de haven van Rotterdam niet meer bereiken en kunnen vissersboten niet meer uitvaren. Dan heeft ons land een enorm probleem.”

Hier gaat het om negen meter, in het meest optimistische scenario. In het minst optimistische scenario gaat het om een daling van maar liefst achttien meter. “Dan verliest de Kaspische Zee meer dan een derde van haar oppervlak”, zegt Wesselingh.

Pups geboren op het smeltend ijs

In het Nature-tijdschrift Communications Earth & Environment waarschuwen de wetenschappers voor de gevolgen van een zeespiegeldaling. Zij leggen uit hoe klimaatverandering de daling doet versnellen. Enerzijds gaat het water sneller verdampen. Anderzijds is er in de winter minder ijsvorming op de Zee.

Dat heeft een enorme impact op het unieke ecosysteem van de Kaspische Zee. Het is een gebied met veel biodversiteit, met trekvogels, vissoorten zoals steuren en de Kaspische zeehond. Die laatste krijgt zijn pups op het ijs in 99 procent van de gevallen. 

De daling van het waterniveau heeft ook gevolgen voor de miljoenen mensen die aan de zee wonen. Bovendien treft de zeespiegeldaling ook de mensen die verblijven aan de rivieren die erin uitmonden. Van die rivieren zal de waterloop veranderen, menen de onderzoekers.

Even verwoestend als zeespiegelstijging

De ecologische gevolgen spelen bovendien in een regio die al de nodige spanningen kent, waarschuwen de wetenschappers. Aan de Kaspische Zee grenzen vijf verschillende landen: Azerbeidzjan, Rusland, Iran, Turkmenistan en Kazachstan. Bij een lagere zeespiegel zouden de landen nieuwe afspraken moeten maken over visrechten en landsgrenzen.

Om de omgang met de zeespiegeldaling aan te sturen en de geopolitieke gevolgen in te dijken, pleiten Wesselingh en zijn Duitse collega’s voor een internationale taskforce. Zo’n stuurgroep kan onder leiding staan van het Milieuprogramma van de Verenigde Naties (UNEP).

Overal ter wereld krimpen meren ten gevolge van de klimaatverandering. “Dat zou wel eens van een vergelijkbare verwoestende werking hebben als stijgende zeespiegels”, schrijven de drie onderzoekers in hun artikel. “Er is al kostbare tijd verloren. Snel handelen is vereist om die in te halen.”