Van Mauritius tot Beiroet: hoe veilig is de internationale scheepvaart?

Zaterdagavond 25 juli liep het vrachtschip Wakashio vast op koraalriffen ten zuidoosten van het tropische eiland Mauritius in de Indische Oceaan. Het in Panama geregistreerde Japanse schip, bedoeld voor vervoer van onverpakte goederen zoals kolen en graan, had geen lading aan boord, maar wel naar schatting 200 ton diesel en 3800 ton zware olie. Een week nadat het schip gestrand was, verschenen de eerste barsten in de romp.

Er begon brandstof te lekken in de turkoois blauwe lagune bij het kustdorp Mahébourg. Op satellietbeelden is goed te zien hoe de olie een zwarte vlek vormt tussen het vasteland bij Pointe D’Esny en het eiland Ile-aux-Aigrettes. Op close-ups is een afschuwelijk beeld te zien. Op 7 augustus, bijna twee weken na de scheepsramp, verklaarde de regering het incident tot een nationale noodsituatie.

Toen al minstens 1000 ton olie in de lagune was gelekt, kwamen twee andere schepen de resterende brandstof uit het schip halen. Een race tegen de klok, omdat het schip in tweeën dreigde te breken.

Bewoners in actie

Ik ben Mauritiaan en woon in het Verenigd Koninkrijk. Eén of twee keer per jaar bezoek ik mijn vader in Mahébourg. De getroffen kustlijn is de waterkant aan het einde van onze straat, waar de stranden zijn waar we zwemmen en picknicken. Het is angstig en vreemd om dit te schrijven vanaf 10.000 kilometer afstand, maar het is ook inspirerend om te zien hoe de bewoners ter plaatse samen in actie komen.

Dit soort lekkages zijn schadelijk voor het zeeleven, omdat de chemicaliën in olie giftig zijn voor planten en dieren, inclusief de mangrovebossen en de koralen die de riffen bouwen. De zwarte en kleverige zware olie die gebruikt wordt voor schepen is minder schadelijk dan lichte olie zoals diesel en benzine, maar blijft langer aanwezig en verstikt het leven in de zee en aan de kust. De ecologische effecten bereiken ook het zee- en landleven dat ermee verbonden is.

Het is heel moeilijk om de ernst van de impact op Mauritius te voorspellen en hoe snel de natuur zich zal herstellen, zelfs op basis van gedetailleerde analyses van case studies en de ecologie van mangroven en koraalriffen. Er zijn te veel variabelen, inclusief de complexiteit van de ecosystemen, welke oliemix gelekt is en hoe de schoonmaak wordt georganiseerd. Allemaal factoren die ook een negatieve milieu-impact kunnen hebben.

Biodiversiteit

De 22 hectare mangroven van Pointe D’Esny (ongeveer 22 voetbalvelden) bevinden zich in een Ramsargebied, een gebied dat behoort tot internationaal beschermde moerasgebieden. In de mangrovebossen zijn soorten en belangrijke habitats te vinden en ze dienen ook als broedplaats voor vissen die belangrijk zijn voor de visserij.

Naast de kustweg naar het zuiden bevindt zich het Blue Bay Marine Park, ook een Ramsargebied, met 353 hectare koraalriffen, zeegrasweiden en meer mangroven. Hier leven schildpadden, 72 soorten vissen, en er is een uitzonderlijke diversiteit van 38 koralen uit 15 families.

Ile-aux-Aigrettes, tegenover Pointe D’Esny, heeft de laatst overgebleven ebbenhoutbossen van Mauritius en is een eiland waar ik in mijn jeugd drie maanden woonde als vrijwilliger. De ebbenhoutensoort aan de kust is een van de elf overgebleven endemische soorten van Mauritius, een twaalfde soort lijkt uitgestorven te zijn. Dit eilandnatuurreservaat van 27 hectare is bekend om zijn verschillende soorten reigers, van diverse langpotige soorten tot de witte reiger, die de kust bevissen.

Toerisme

Succesvolle natuurbescherming heeft geleid tot herstel van de Mauritiusduif, een van de zeldzaamste vogels ter wereld in de jaren 1990, op Ile-aus-Aigrettes. De Mauritian Wildlife Foundation, een non-profitorganisatie, bracht deze vogel naar het eiland en werkte aan het herstel van het ecosysteem. Natuurbeschermers kregen daarbij hulp door de herintroductie van reuzenschildpadden die de functie van ecologische ingenieurs vervullen in het herstel van de diverse kusteilanden.

Lokale vissers zijn voor hun inkomen afhankelijk van de lagune die nu door olie vervuild is en de meeste bewoners eten vis uit de lagune. Veel kleine bedrijfjes, vaak familiebedrijven zoals toeristenaccommodaties, gidsen, eethuisjes en toeristenwinkels, zijn afhankelijk van toeristen die op de prachtige stranden, zee en natuur van Mauritius afkomen.

De olie kan uiteindelijk een groot deel van de oostkust van Mauritius verwoesten. Ook gebieden verder naar het noorden, waar zich veel luxeresorts bevinden. Sinds maart ligt dit internationale toerisme al stil door het coronavirus. Zelfs zonder de milieuvervuiling zou het herstel langzaam op gang zijn gekomen.

Vrijwilligers

Het vrachtschip Wakashio liep vast op bijna dezelfde plaats waar een Brits schip met steenkool, de Dalblair, in 1902 verging. De overblijfselen van de stalen romp van dit schip torenen tot op de dag van vandaag nog boven de golven uit, wat ironisch genoeg bij daglicht een serieuze waarschuwing zou zijn geweest.

Na de olielekkage maakte het beeld van gezinnen die langs de kust slenteren snel plaats voor vrijwilligers die hard aan het werk waren om hun kust te beschermen. Met stro van suikerrietvelden werden drijvende gieken geïmproviseerd die door bewoners en milieuactivisten langs de kilometerslange kust werden geplaatst, met zichtbaar succes. Ze houden de vervuiling tegen en absorberen olie.

De Mauritiaanse regering heeft de vrijwilligers opdracht gegeven hiermee te stoppen en het werk over te laten aan de officiële instanties. Maar de bevolking en lokale organisaties gaan door met hun werk, momenteel de enige zichtbare actie tegen de olieverspreiding in de zee. Ze nemen het risico om beboet of gearresteerd te worden. Het plaatselijke sentiment lijkt unaniem negatief over het trage antwoord van de regering en het gebrek aan actie om de vervuiling aan te pakken.

Wantrouwen

Vanwaar dat wantrouwen? Slechts vier jaar geleden, op 17 juni 2016, liep het vrachtschip Benita vast bij Mauritius. Dit keer in Grand Port, 7 kilometer van de zuidelijke kust. Ik was in Mauritius toen dit gebeurde en had uitzicht op het schip (met een vijfde van de laadcapaciteit van de Wakashio) vanaf het strand van Blue Bay.

Naar verluidt zou er gevochten zijn aan boord en waren de motoren uitgevallen, voordat het schip afdreef naar Mauritius. Dit gebeurde zonder dat de nationale kustwacht het opmerkte. De bevolking was verbijsterd over het feit dat het schip hier kon crashen, zonder dat de autoriteiten dat merkten.

Het schip lag hier vijf weken, voordat het gelicht werd. De olie werd gelukkig tijdig van boord gehaald zonder grote lekkages of breuken in de tank. Terwijl het schip vervolgens naar India werd gesleept om gesloopt te worden, zonk het 90 kilometer voor de kust van Mauritius.

Satellietbeelden wijzen erop dat het schip Wakashio in juli van dit jaar diverse dagen op ramkoers lag met Mauritius en riffen raakte bij Pointe D’Esny terwijl het op snelheid bleef. Dat zou betekenen dat de overheid waarschijnlijk opnieuw verrast werd. De beelden wijzen er ook op dat het zes dagen duurde voordat de regering een sleepboot stuurde om te proberen het schip los te trekken.

Bestuurlijk falen

De recente tragedie in Beiroet – een dodelijke explosie van ammoniumnitraat dat langdurig lag opgeslagen in de haven – en nu dit incident bij Mauritius roepen vragen op over de veiligheid en het bestuur in de internationale scheepvaart.

Schepen kunnen geregistreerd worden in elk willekeurig land en onder die vlag varen, wat betekent dat de eigenaars jurisdicties kunnen kiezen waar de minste regels gelden. Zoals eerder in een artikel in Forbes werd gezegd: “Het is onduidelijk hoe effectief toezichthouders van deze registratielanden zijn als het gaat om de veiligheid van het schip, de haven, bemanning en locaties waar het schip vaart.” Hier moet meer onderzoek naar komen.

Mauritius is misschien wel het meest bekend vanwege zijn loopvogel, de dodo, die tevens een symbool van uitsterving is. Het tragische verhaal van de dodo werd een les voor milieubewuste mensen die de moderne natuurbeschermingsbeweging vorm gaven. Als het vastlopen van de Wakashio en de daaruit voortvloeiende milieu- en inkomensschade een les kunnen worden voor de wereldleiders die in staat zijn dingen te veranderen, kunnen we misschien toewerken naar een internationale scheepvaart die past bij onze moderne wereld.

Adam Moolna is docent Milieu en Duurzaamheid aan Keele University in Staffordshire in het Verenigd Koninkrijk. Hij groeide op op Mauritius.