Klimaatverandering jaagt Centraal-Amerikaanse boeren naar VS

Terwijl hij zijn koe aan het melken is, vertelt Gilberto Gómez dat de slechte oogsten, door buitensporige regen of droogte, zijn drie kinderen bijna gedwongen hebben het land te verlaten en de riskante reis, zonder geldige papieren, naar de Verenigde Staten te ondernemen.

Gomez (67) woont in La Colmena, in het westen van El Salvador. Het kleine gehucht bevindt zich in de zogenaamde Centraal-Amerikaanse Droge Corridor, een uitgestrekt gebied dat een groot deel van het land bestrijkt. Het extreme klimaat in de Corridor heeft een zware impact op de oogsten in Guatemala, Honduras en El Salvador.

Oogst verloren

“Mijn kinderen waren ontgoocheld. Bijna elk jaar zagen ze een groot deel van de oogst verloren gaan. Ze besloten daarom te vertrekken, ze zagen niet hoe ze hier een toekomst konden opbouwen.”

Zijn oudste zoon, Santos Giovanni, zaaide maïs en bonen, “maar soms oogstte hij helemaal niets, omdat het te veel regende, of omdat het zo droog was dat geen gewassen konden groeien.” In 2015, het jaar dat zijn kinderen vertrokken, verloor Santos Giovanni twee derde van zijn oogst door een ongewone droogte. 

Gómez zag ondertussen de meeste families uit La Colmena wegtrekken.

Droge Corridor

De Droge Corridor heeft de zwaarste droogte van de afgelopen tien jaar meegemaakt. Meer dan 3,5 miljoen mensen hebben daardoor humanitaire hulp nodig, waarschuwde een rapport van de Landbouw- en Voedselorganisatie van de Verenigde Naties (FAO) al in 2016.

De dochter van Gómez, Ana Elsa (28), en zijn twee zonen, Santos Giovanni (31) en Luis Armando (17), wonen nu in Los Angeles. “Soms bellen ze ons. Ze zeggen dat het goed gaat, dat ze een baan hebben.”

Het verhaal van de familie Gómez geeft aan hoe migratie en de klimaatimpact op de landbouw samenhangen voor Centraal-Amerikaanse boerenfamilies. De gewassen zijn kwetsbaar. Door de klimaatverandering zijn extreme weerfenomenen zoals langdurige regen en droogte steeds onvoorspelbaarder en intenser.

Derde oorzaak

Naast het geweld en de economische situatie is klimaatverandering de derde oorzaak van de uittocht van de Centraal-Amerikanen, vooral in Guatemala, Honduras en El Salvador, meldt de nieuwe Migratieatlas voor het Noorden van Centraal-Amerika, die op 12 december werd gepresenteerd door de Economische Commissie voor Latijns-Amerika en het Caraïbisch gebied (Cepal) en de FAO.

De meeste migranten uit deze drie landen, die samen de zogeheten Noordelijke Driehoek vormen,  komen uit landelijk gebied.

Van 2000 tot 2012 steeg het aantal emigranten in de drie landen met 59 procent. 77 procent van de mensen op het platteland in Guatemala is arm, in Honduras is dat zelfs 82 procent.

Te voet naar de VS

De afgelopen maanden zijn grote groepen mensen uit Honduras en El Salvador richting Verenigde Staten vertrokken, te voet. Door samen te reizen maken ze de tocht wat minder onveilig.

Reizen als migrant zonder papieren naar de VS brengt een aantal risico's met zich mee. Migranten kunnen slachtoffer worden van misdaadbendes, vooral bij de passage door Mexico, of ze kunnen sterven als gevolg van een lange en uitputtende tocht door de woestijn.

Een ander rapport dat de FAO deze maand publiceerde, Midden-Amerika op doorreis, stelt dat van de bijna 30 miljoen internationale migranten uit Latijns-Amerika ongeveer vier miljoen afkomstig zijn uit de Noordelijke Driehoek en nog eens elf miljoen uit Mexico.

Mooi op papier

“De beslissing om te blijven of te migreren wordt bepaald door een aantal factoren, waaronder het klimaat, vooral in de Droge Corridor van Centraal-Amerika”, zegt Luiz Carlos Beduschi, expert plattelandsontwikkeling van de regionale FAO-zetel in Santiago de Chile. 

De overheid moet daarom maatregelen die plattelandsbewoners meer kansen geven, zegt hij.

In El Salvador gebeurt dat amper, zegt activist Luis González, lid van de Koepel voor Voedselsoevereiniteit. “Er zijn nationale plannen en strategieën om de klimaatverandering aan te pakken, onder meer om het waterprobleem aan te pakken, maar het probleem is implementatie: op papier ziet het er goed uit, maar er is weinig gebeurd, vaak door een gebrek aan middelen.”

Geld uit Los Angeles

Met de melk van zijn koe kan Gilberto Gómez in La Colmena nu wat kaas maken, samen met zijn vrouw Teodora. Ze zijn blij dat ze de koe konden kopen met het geld dat hun dochter uit Los Angeles heeft gestuurd. 

Ze hopen nu dat de komende oogsten zullen meevallen. “Met die kaas hebben we toch al iets om te eten.”