Handelsretoriek Trump klinkt door in Mexicaanse verkiezingscampagne

In een boze tweet zei Trump op 1 april dat hij zich gaat terugtrekken uit het Noord-Amerikaanse vrijhandelsverdrag (NAFTA), als Mexico niet meer doet om illegale immigratie en drugssmokkel naar de VS tegen te gaan.

De komende dagen zijn cruciaal voor de heronderhandeling van het handelsverdrag tussen Mexico, de VS en Canada. “Sinds de opmerkingen van Trump heerst er veel onduidelijkheid. We horen over en weer verklaringen van de onderhandelende partijen en de kandidaten. Een kandidaat die tegemoet komt aan Trump, pleegt politieke zelfmoord”, zegt Manuel Pérez Rocha, verbonden aan het Institute for Policy Studies in Washington.

Weinig vooruitgang

De achtste, en waarschijnlijk laatste onderhandelingsronde is gepland van 8 tot 16 april. In de vorige zeven onderhandelingsrondes werd, afgaand op wat de drie partners naar buiten brachten, weinig vooruitgang geboekt. De onderhandelingen kenmerkten zich door rigide standpunten, spanning en geheimzinnigheid.

Van de dertig besproken thema's zijn de hoofdstukken afgerond over goede regulering, transparantie, sanitaire en fytosanitaire regels (gezondheidsregels bij de export van plantaardige producten), kleine en middelgrote bedrijven, concurrentie en anticorruptie.

De prioriteiten van de Verenigde Staten liggen bij nieuwe fytosanitaire regels, sterkere bescherming van intellectueel eigendom, arbeids- en milieukwesties en mogelijke eliminatie van het hoofdstuk over geschillenbeslechting, dat voorziet in panels die zich moeten buigen over oneerlijke handelspraktijken.

Intussen richt Mexico zich hoofdzakelijk op energie, elektronica en kleine en middelgrote bedrijven. Canada legt prioriteit bij arbeids-, milieu-, en genderstandaarden, meer migratie, inheemse rechten, een revisie van het geschillenbeslechtingsmechanisme, een opener aanbestedingsmarkt voor de overheid en hogere salarissen.

Minachting

De heronderhandeling van het verdrag uit 1994 gaat ook over onderwerpen die niet in het originele verdrag zijn opgenomen, zoals energie, e-commerce en online activiteiten. Trump noemde de heronderhandeling van NAFTA al tijdens zijn verkiezingscampagne.

NAFTA, en bovenal Trumps uitbarstingen over Mexico en Mexicanen, lijken nu ook invloed te krijgen in de Mexicaanse verkiezingscampagne, hoewel alleen de koploper er zich tot nu toe expliciet over uitliet. In Mexico zijn op 1 juli presidentsverkiezingen.

De linkse kandidaat Andrés Manuel López Obrador, leider van de coalitie “Samen Maken we Geschiedenis”, bekritiseerde het buitenlandse beleid van Trump op 1 april en in het bijzonder zijn “minachtende houding” tegenover Mexicanen. “Wij zullen respectvol zijn naar de regering van de Verenigde Staten, maar we verwachten ook respect voor de Mexicanen”, zei hij.

Na 1 juli

Lopez Obrador, die al driemaal presidentskandidaat was, sprak zijn steun uit voor NAFTA maar verklaarde ook dat het beter is “overeenkomsten te tekenen na 1 juli.” Hij hoopt dan eindelijk de presidentsverkiezingen te hebben gewonnen met steun van een alliantie tussen de linkse Beweging voor Nationale Regeneratie en de Arbeiderspartij, samen met de conservatieve Sociale Ontmoetingspartij.

De nummer twee in de opiniepeilingen, Ricardo Anaya, kandidaat voor een coalitie van de rechtse Nationale Actiepartij, de centristische Partij voor de Democratische Revolutie en de centrumrechtse Burgerbeweging, heeft zich nog niet specifiek uitgesproken over de heronderhandeling.

Ook de kandidaat van de regerende partij, José Meade, die meedoet voor de conservatieve Institutionele Revolutionaire Partij, de Ecologische Groene Partij en de Nieuwe Alliantie, noemde NAFTA of Trump tot nu toe niet in zijn campagne.

24 jaar vrije handel

Geen van de kandidaten ging in op Trumps belofte om een grensmuur te bouwen tussen te twee landen. “Mexico moet zich terugtrekken uit de onderhandelingen om het verdrag te hervormen en wachten tot er een nieuwe regering zit”, zegt Alberto Arroyo van de niet-gouvernementele coalitie Mexico Beter Af zonder Vrijhandelsakkoorden. “We kunnen al deze beledigingen en bedreigingen van Trump niet accepteren.”

De auto-industrie, assemblagefabrieken voor export, agro-export en financiële diensten behoren tot de sectoren die profiteerden van de 24 jaar vrije handel tussen de drie landen. Volgens academici en activisten uit de betreffende sectoren waren de grote verliezers onder NAFTA de kleine boeren, inclusief producenten van basisproducten zoals mais en bonen, en de voedselsector in het algemeen.

NAFTA maakte Mexico qua handel afhankelijker van de VS. De Verenigde Staten kopen meer dan 80 procent van de Mexicaanse export. De import uit de VS klom intussen van 151 naar 614 miljard dollar tussen 1993 en 2017 - een groei van 307 procent. De export van Mexico naar de VS groeide van 142 miljard naar 525 miljard, een stijging van 270 procent.

Vergeldingstarieven

“Elke ontwrichting van de economische relatie kan een negatief effect hebben op investeringen, werkgelegenheid, productiviteit en de concurrentiekracht van Noord-Amerika”, stelt de studie NAFTA Renegotiation and Modernization van de Congressional Research Service (CRS), een onpartijdig onderzoeksbureau. In het rapport, dat in februari werd gepubliceerd, staat dat “Mexico en Canada kunnen overwegen vergeldingstarieven te heffen op Amerikaanse export, als de VS zich terugtrekken uit NAFTA.”

In 2017 hadden de Verenigde Staten een handelstekort van 89,6 miljard dollar met beide partners, vergeleken met 9,1 miljard in 1993. “Het is niet duidelijk hoe de regering-Trump dit handelstekort wil verkleinen via heronderhandeling”, staat in het rapport.

Trump dreigde ook met buitensporige heffingen op import van staal en aluminium, tenzij NAFTA wordt aangepast ten gunste van de VS.

Mensenrechten

Pérez Rocha verwacht dat een meerderheid van de 123 miljoen Mexicanen geen moeite zal hebben met het verdwijnen van een verdrag dat “banen vernietigt en transnationale bedrijven het milieu laat verwoesten.” Hij stelt dat NAFTA “het leven van miljoenen mensen op het platteland verwoest heeft, een instrument is voor bedrijven om sanitaire en fytosanitaire milieumaatregelen terug te draaien en van Mexico het land gemaakt heeft met de meeste obesitas.”

Evenals Arroyo roept hij op tot uitstel van de onderhandelingen tot na de Mexicaanse verkiezingen. “Want deze regering is niet in staat gebleken de belangen van de Mexicanen te beschermen.”

Arroyo, die werkt aan een studie over de impact van NAFTA op de Mexicaanse economie, roept op tot een verdrag waarin “mensenrechten, de economische, sociale, culturele en milieurechten, en de nationale soevereiniteit en echte economische ontwikkeling van elk land worden gerespecteerd.”