De Nijl is geen zekerheid meer: Egypte bereidt boeren voor op waterschaarste

Hassan Abdel Salam besefte wel dat hij veel water verspilde bij elke irrigatiebeurt van zijn mangoplanten. Maar de 53-jarige boer in het dorpje Mansouriya kende geen alternatief. Tot hij via een nieuw overheidsplan leerde over druppelirrigatie: kleine hoeveelheden water die precies op de plek afgeleverd worden waar dat nodig is.

Nu slingeren lange buizen met kleine gaatjes zich een weg door zijn gewassen en brengen het water rechtstreeks naar de basis van elke plant.

Voordelen

De resultaten zijn indrukwekkend, zegt Salam. Sinds hij de methode aan het begin van het jaar begon toe te passen, gebruikt hij een kwart minder water, kunstmest en energie. Bovendien zijn de oogsten met bijna 20 procent gestegen.

“In het begin was het een moeilijke beslissing, omdat ik het nieuwe systeem niet kende”, vertelt hij. “Maar toen ik van andere boeren hoorde over de voordelen, ben ik het gaan toepassen en het bleek inderdaad goed te werken, net zoals mij was verteld.”

Salam is een van de honderden boeren in het noorden van het land die zijn overgestapt op waterbesparende sproeiers en druppelirrigatie. Het is de laatste fase van een overheidsstrategie om het waterverbruik in het land te verminderen en de landbouwproductiviteit te verbeteren.

Watertekorten 

Egypte lijdt onder ernstige watertekorten als gevolg van de gecombineerde effecten van klimaatverandering, vervuiling en een groeiende bevolking die steeds water vraagt, zeggen water- en ontwikkelingsdeskundigen.

Het land is traditioneel sterk afhankelijk van het water uit de Nijl, maar een nieuwe megadam stroomopwaarts in Ethiopië maakt die aanvoer onzeker. Onderhandelingen hebben nog niet tot een akkoord geleid over de snelheid waarmee het stuwmeer gevuld wordt of de timing van waterlozingen.

Dat baart zorgen, want volgens het Egyptische Bureau voor Statistiek komt ongeveer 70 procent van al het water in het land uit de rivier: zo’n 55,5 miljard kubieke meter per jaar, op basis van een overeenkomst uit 1959 met Soedan, dat stroomopwaarts van de rivier ligt.

Meer vraag, minder water

Egyptische boeren zijn verreweg de grootste gebruikers van dat water, goed voor 61 miljard kubieke meter in het boekjaar 2016/2017.

Maar de deal uit 1959 wordt niet erkend door Ethiopië, dat nu is begonnen met het vullen van het reservoir achter de nieuwe “Grote Renaissancedam.”

Volgens Abbas Sharaky, universitair hoofddocent Economische Geologie aan de Universiteit van Caïro, is de vaste hoeveelheid water die is voorzien in het nu bedreigde waterakkoord met Soedan een van de belangrijke factoren in de strijd tegen watertekorten.

Omdat de bevolking boomt en het waterbeheer doorgaans ondermaats is, kan de Nijl niet langer voldoende water leveren, zegt hij. “De hoeveelheid blijft gelijk, terwijl de bevolking groeit en de vraag stijgt”, zegt hij.

Smartcards

Het nieuwe irrigatie-initiatief van de regering, dat in januari is gelanceerd, wil daarom het waterverbruik bij boeren terugdringen. Het maakt deel uit van een breder twintigjarenplan rond water dat in 2017 van start ging, en ook inzet op installaties om zeewater te ontzilten of afvalwater te recycleren.

Volgens Mohamed el-Sebaei, woordvoerder van het Ministerie voor Water, is de doelstelling om de oppervlakte te vervijfvoudigen die met nieuwe technieken geïrrigeerd wordt: van de bestaande 420.000 hectare naar 2,1 miljoen 

De verantwoordelijkheid voor de financiering, onderhoud en toezicht van de nieuwe systemen ligt bij de boeren zelf. Maar om ze te helpen biedt de regering gunstige leningen aan.

Boeren die de nieuwe methoden toepassen, krijgen ook smartcards die toegang geven tot gesubsidieerde meststoffen, pesticiden en zaden.

“Hiermee willen we boeren aanmoedigen om de transitie te doen en de kosten voor hen verlagen”, zegt Sabaei.

Boeren betalen zelf

Sharaky merkt op dat, hoewel nieuwe irrigatietechnieken het waterverbruik voor veel boeren kan verminderen, ze niet gebruikt kunnen worden voor populaire gewassen zoals tarwe of suikerriet. 

“De nieuwe methoden kunnen enkel toegepast worden op fruit en groenten”, zegt Sharaky. “Ze werken niet voor andere gulzige gewassen.”

Bovendien is het een uitdaging om boeren te overtuigen zelf te betalen voor de nieuwe irrigatiesystemen. “De boeren hebben het al financieel moeilijk en hen vragen om extra geld te betalen verhoogt die druk nog”, zegt hij. 

Dat is het geval voor Sayyed el-Azagi, een tomatenboer in el-Kanater el-Khairia, op enkele kilometers van Mansouriya. Hij heeft de switch nog niet gemaakt omdat hij het nieuwe systeem te duur vindt.

“Overschakelen van gewone irrigatie naar een druppelsysteem zou een pak geld kosten, en ik heb het nu al moeilijk als boer”, zegt hij. “Ik zal nooit in staat zijn om dat te betalen.”

Boete

De overheid geeft boeren die van de oude technieken gebruik maken nog een jaar om naar de nieuwe systemen over te schakelen. Doen ze dat niet, dan riskeren ze een boete van 3600 Egyptische pond (zo’n 200 euro). 

Volgens Sabaei kost overschakelen naar de nieuwe systemen ongeveer 11.900 tot 16.600 Egyptische pond (640 tot 900 euro) per hectare. “Overschakelen naar de nieuwe methode heeft veel voordelen, en die zijn het geld waard”, zegt hij. 

Abdel Salam, de boer uit Mansouriya die is overgeschakeld, is alvast van plan om ook andere boeren te overtuigen. “We weten niet wat de toekomst zal brengen”, zegt hij. “We moeten voorbereid zijn.”