Corruptie voedt cyclus van geweld in Midden-Oosten

Corruptie en veiligheid zijn sterk met elkaar verweven, schrijft de corruptiewaakhond in zijn jaarlijkse rapport.  Dat wordt nergens zo duidelijk als in het Midden-Oosten,

De Global Peace Index bestempelt het Midden-Oosten als de minst vreedzame regio ter wereld. Volgens Transparency International komt dat mede door de corrupte systemen waarop veel staten er gebouwd zijn. Wasta, een Arabische praktijk van het gebruik van connecties voor persoonlijk belang, en omkoping zijn vaak ingebed in het weefsel van landen in de regio.

Dat leidt volgens de onderzoekers tot diep ongelijke samenlevingen waarbinnen het nagenoeg onmogelijk is om de sociale ladder te beklimmen. Zo ontstaan er maatschappelijke grieven die leiden tot conflicten en bloedvergieten, aldus het rapport.

Achteruitgang

En er is geen verbetering te merken op vlak van corruptie, integendeel. De gemiddelde score in het Midden-Oosten en Noord-Afrika (MENA) daalde tot een nieuw dieptepunt van 38 punten, en bijna 80 procent van de landen in de regio scoorde minder dan de helft.

De score van een land is de gepercipieerde mate van corruptie in de overheidssector - gebaseerd op gegevens van bronnen zoals de Wereldbank, denktanks en risicoanalyses van verzekeringsbedrijven - op een schaal van 0-100. Daarbij staat 0 staat voor zeer corrupt en 100 voor zeer rechtvaardig. “Landen met hoge scores hebben over het algemeen minder te maken met gewelddadige bedreigingen”, staat te lezen in het rapport.

Bij de tien slechtst scorende staten zijn er drie uit de MENA-regio: de door oorlog verscheurde landen Libië, Jemen en Syrië, respectievelijk met 17, 16 en 13 punten.

De burgeroorlog in Jemen begon acht jaar geleden, mede door klachten over corruptie over de regering in Sanaa, schrijven de onderzoekers. Nu is de staat volledig ingestort, waardoor twee derde van de bevolking zonder voldoende voedsel zit in een van de ergste humanitaire crises ter wereld.

Ook in Libië hebben decennia van corruptie de staatsgreep aangewakkerd. Die heeft geleid tot een situatie waarbij verschillende partijen elkaar bestrijden om de macht. Er is momenteel geen staat die naam waardig, waardoor ongelijkheid en corruptie de bevolking verder in hun greep houden.

Golfstaten

Zelfs de Golfstaten, traditioneel de best scorende landen in de regio, vertonen de voorbije jaren “zorgwekkende signalen van achteruitgang”.

Na de Arabische lente zijn landen zoals de Verenigde Arabische Emiraten en Qatar overgegaan tot “hypernationalisme” en het verder inperken van de ruimte voor het maatschappelijk middenveld.

Burgerparticipatie en toegang tot informatie of mechanismen om corruptie aan te klagen worden volgens het rapport steeds meer beknot. Daardoor wordt het volk geweerd uit de besluitvorming heeft het geen vooruitzicht heeft op sociale verandering.

Verder zijn Tunesië en Jordanië volgens het rapport landen om in de gaten te houden, omdat de overheden naar autoritaire regimes neigen.

Tunesië moet vier punten prijsgeven tegenover vorig jaar, omdat de president Kais Saied steeds meer macht naar zich toetrekt. Hij plaatst het Tunesische rechtssysteem onder politieke voogdij en intimideert middenveldorganisaties en journalisten publiekelijk.

De score van Jordanië zakt dan weer van 49 naar 47 omdat de bevolking steeds minder vertrouwen heeft in de overheid. Amman misbruikt volgens het rapport noodmaatregelen uit de covid-periode om kritische stemmen de mond te snoeren en repressie van tegenstanders op te voeren. Gezien Jordanië traditioneel optreedt als bemiddelaar in het Midden-Oosten, voedt de instabiliteit in het land het geweld in de regio.

Onrust uitlokken

“Politieke corruptie is in de hele Arabische regio endemisch geworden”, besluit Kinda Hattar, Midden-Oostenexpert bij Transparency International. Hij ziet naar eigen zeggen met lede ogen aan hoe overheden hun macht consolideren en fundamentele rechten en vrijheden beperken.

“Ze lokken maatschappelijke onrust uit en onttrekken middelen aan cruciale mechanismen voor corruptiebestrijding. Zolang er geen leiders opstaan om de rechten en stemmen van mensen in de hele regio te vrijwaren, zal de dodelijke spiraal van corruptie en geweld blijven escaleren”, zegt hij.