“Commerciële landbouw is de toekomst voor Afrika ten zuiden van de Sahara”

WS: Regeringen moeten de periode na covid-19 volgens u aangrijpen om anders te gaan denken over landbouw. Wat moet er veranderen?

MA: “Afrikaanse regeringen moeten met een frisse blik naar de landbouw kijken. Dit betekent het omarmen van technologie – informatietechnologie, mechanische en biotechnologie – en partnerschappen met de private sector. Er moet ook vertrouwen zijn in de bevolking als het gaat om landmanagement. Dit betekent dat er eigendomsbewijzen uitgegeven moeten worden of dat er verhandelbare pachtcontracten komen in Afrikaanse landen. En als het om betere zaden gaat, kunnen we leren van Zuid-Afrika.

“Economisch herstel na de pandemie geeft regeringen de kans om zich te bezinnen op beschikbare technologieën die de registratie van landrechten kunnen vastleggen. Dit kan gaan om gps-systemen en kaart- en blockchaintechnologie.

“Deze technologie kan helpen geschillen op te lossen en landrechten verhandelbaar te maken. Landbouwgrond is geschikt om als proefproject te dienen. Als landrechten goed en betrouwbaar worden vastgelegd, zal dat individuele ondernemers aanmoedigen om te investeren in hun landbouwgrond, waardoor die commercieel aantrekkelijker wordt en de landbouwsector kan groeien.

“Er zijn al technologieën die door verschillende landen worden gebruikt. India gebruikt onder meer drones, en Rwanda luchtfotografie. Momenteel is over ongeveer 90 procent van de grond in Afrika niets officieel vastgelegd, en dat is problematisch.”

Hoe is te voorkomen dat deze formalisering van rechten de bestaande rechten uitwist, die vaak in handen van vrouwen zijn?

“De algehele intentie is om te komen tot een formalisering van landrechten, met als doel investeringen in de landbouwsector te stimuleren, zodat al het potentieel benut kan worden.

“Afrika heeft inderdaad een geschiedenis waarin vrouwen achtergesteld worden als het om grond gaat. Een strategie voor formalisering van landrechten moet goed doordacht en transparant zijn. Mannen en mensen met connecties in de politiek moeten niet bevoordeeld worden, zoals we gezien hebben bij landhervorming in Zuid-Afrika.”

Hecht u niet te veel waarde aan technologie?

“Tot op heden is Zuid-Afrika het enige land in Afrika ten zuiden van de Sahara dat biotechnologie omarmd heeft. Dit komt met name doordat het het enige land is waar gebruik van genetisch veranderde katoen, mais en sojabonenzaden is toegestaan. Andere landen waar dat ook het geval is, zijn de VS, Brazilië en Argentinië. Voor deze genetisch veranderde gewassen zijn minder insecticiden nodig, de grondbewerking is milieuvriendelijker en de opbrengst van de gewassen hoger.”

Hoe productief is de landbouw in Afrika ten zuiden van de Sahara vergeleken met andere regio’s in de wereld? Hoe kan de opbrengst verhoogd worden?

“Er is overtuigend bewijs van groeiende opbrengsten in deze regio. Zuid-Afrika produceert 16 procent van alle mais in Afrika ten zuiden van de Sahara, volgens de International Grains Council. Maar daarvoor wordt relatief weinig land gebruikt – gemiddeld 2,5 miljoen hectare sinds 2010. Landen zoals Nigeria daarentegen, planten 6,5 miljoen hectare in hetzelfde productieseizoen, maar oogsten slechts 11 miljoen ton mais. De Nigeriaanse output is goed voor 15 procent van de maisproductie in Afrika ten Zuiden van de Sahara.

“Zuid-Afrika begon in het seizoen 2000/2001 met het verbouwen van genetisch veranderde mais. Voor de introductie daarvan, was de opbrengst ongeveer 2,4 miljoen ton per hectare. Dat is gegroeid naar 5,9 ton per hectare in het seizoen 2019/2020. De gemiddelde maisopbrengst per hectare in Afrika ten zuiden van de Sahara blijft verwaarloosbaar, met 2,0 ton per hectare.

“De opbrengst wordt ook verbeterd door kiemplasma (een methode waar geen ggo-biotechnologie voor nodig is) en weinig of niet-kerende grondbewerking, die mogelijk wordt door herbicidetolerante ggo-technologie. Ook wordt bespaard op arbeid, lager gebruik van insecticiden en verbeterde onkruid- en ziektebeheersing. Deze besparing op arbeidstijd, ook voor kleine boeren, zagen we ook in een studie in de provincie KwaZulu Natal in Zuid-Afrika.

“Andere landen, zoals Kenia en Nigeria, doen steeds vaker veldproeven met ggo-gewassen. Ze moeten dit proces versnellen, en als het aan hun wetenschappelijke standaarden voldoet, commercialiseren als onderdeel van het herstelplan na de coronapandemie.

“Elk land heeft zijn eigen regels als het gaat om de veiligheid voor consumenten en boeren. Maar ze moeten niet een te grote belemmering zijn in de zin dat ze boeren benadelen. In Zimbabwe bijvoorbeeld, is de import van ggo-mais recentelijk toegestaan, maar Zimbabwaanse boeren mogen het zelf niet planten.”

Een hoge opbrengst betekent meestal hoge inputkosten en dat is een van de redenen dat kleine boeren deze technologieën beperkt oppakken. En als de Afrikaanse boeren commerciëler en technisch vaardiger worden, leidt dat dan tot steeds minder arbeidsuren?

“Kleine boeren in Afrika hebben vaak moeite met bepaalde technologie vanwege de bijbehorende kosten. Maar als het doel is om van Afrika een continent te maken dat kan concurreren met bijvoorbeeld de VS, Brazilië en Argentinië, moet de focus op commercialisering liggen. Er zullen keuzes gemaakt moeten worden. Dit betekent verlies van banen in bepaalde sectoren, zoals de graansector, als boeren nieuwe technologieën gaan inzetten.

“Maar wacht potentiële winst op andere terreinen, zoals de tuinbouw. Als die ondersteund en opgeschaald wordt, kan dat veel banen creëren. Nogmaals, Zuid-Afrika is een voorbeeld. Daar gingen banen verloren op het gebied van veldgewassen, maar in de tuinbouwsector ontstonden veel nieuwe banen.

“Het is vooral van belang om beroepsmobiliteit te creëren, zodat mensen kunnen doorstromen naar beter betaald werk in de verwerking van landbouwproducten en andere subsectoren. 

“Samengevat betekent dit niet dat we kleinschalige landbouw in alle gevallen moeten afschrijven. Er moet diversiteit in het landbouwsysteem komen. Er moeten voorwaarden gecreëerd worden voor commercialisering, zodat dit op grote schaal mogelijk wordt. Dat is precies wat in Brazilië is gebeurd, waar sprake is van een gemengd systeem.”

-

Wandile Sihlobo is auteur van Finding Common Ground: Land, Equity, and Agriculture.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk bij IPS-partner The Conversation.