Waarom Al Shabaab het op Kenia gemunt heeft (INTERVIEW)

Een eerste verklaring moet in de ontstaansgeschiedenis van de terreurgroep gevonden worden, zeggen ze. 

Brendon Cannon: “Al Shabaab is een Islamistische terreurgroep die ontstaan is in Somalië begin deze eeuw. De eerste leiders hadden ook banden met Al Qaeda en waren getraind in Afghanistan.

“Al Shabaab had oorspronkelijk tot doel om buitenlandse invloed uit Somalië te verdrijven en strikt Islamitisch bestuur te installeren. Op het toppunt van haar macht controleerde de organisatie de Somalische hoofdstad Mogadishu en een aanzienlijke oppervlakte errond, inclusief de havens Merca en Kismayo.

“Aanvankelijk was het een behoorlijk hiërarchische organisatie die grotendeels onder de controle viel van Ahmed Abdi Godane, ook Mukhtar Abu Zubair genoemd. Na zijn dood in 2014 raakte de organisatie meer gefragmenteerd. Dat kan de gedeelde focus mee verklaren van de aanvallen op zowel Somalië als Kenia.

“Meer precies lijken het Keniaanse terroristen,  die getraind zijn door Al Shabaab en er banden mee onderhouden, die verantwoordelijk  zijn voor minstens enkele van de aanvallen in Kenia, met name in het noordoosten van het land.”

Waarom vallen ze Kenia aan?  

Cannon: “De groep begon in 2007 al doelwitten buiten Somalië aan te vallen en deed dat in 2008 voor het eerst op Keniaans grondgebied. De Keniaanse overheid reageerde met geweld: in 2011 drongen Keniaanse troepen het zuiden van Somalië binnen om de “nationale veiligheid te beschermen” en er een bufferzone te creëren tussen de gebieden die door Al Shabaab worden gecontroleerd en Kenia. Tijdens dat proces werd de haven van Kismayo ingenomen en vochten de Keniaanse troepen al snel samen met troepen van de Afrikaanse Unie in de strijd tegen Al Shabaab.

“Al Shabaab stelt ook publiek dat de aanvallen een vergelding zijn voor die inmenging van de Keniaanse strijdkrachten in Somalië. Het verantwoordt de aanvallen ook uit schimmige redenen van de internationale jihad.

“Maar er spelen nog meer redenen mee: aanvallen op Kenia leveren internationale media-aandacht op en daarmee ook nieuwe rekruten en fondsenwerving. Voorpaginanieuws over de aanvallen zijn niet alleen een kanaal voor de boodschap van Al Shabaab, maar kunnen vervolgens ook in de eigen propaganda gebruikt worden. 

“Al Shabaab lanceert de aanvallen ook gewoon omdat het daartoe in staat is: de groep maakt gebruik van de jarenlange afwezigheid van een sterk gezag in Somalië en de 682 kilometer lange grens met Kenia. 

“Sinds 2011 heeft de groep terrein verloren in Somalië. Maar het blijft er sterke capaciteit houden en blijft erop gericht om schade toe te brengen in Somalië en Kenia. De aanvallen in Somalië zijn vaak kleiner in schaal en gericht tegen politie en militairen. Er zijn ook enkele grote incidenten geweest: zo werden in 2017 minstens 300 mensen gedood bij een bomaanslag in het centrum van Mogadishu.”

Martin Plaut: “De Keniaanse invasie van Somalië in 2011 kwam er om begrijpelijke redenen. Maar de beslissing om ermee door te gaan werd genomen tegen het advies in van internationale bondgenoten zoals de VS en buurland Ethiopië. Het Keniaanse leger heeft geprobeerd om Jubaland te creëren en daarbij het gebied af te scheiden van de rest van Somalië. Maar daarbij had het weinig succes. De poging om Al Shabaab te verhinderen zich te nestelen aan de grens bleek een brug te ver. Er gingen vragen op over hoe lang de operatie kon volgehouden worden en tegen welke prijs. “

Waarom zijn er meer aanvallen in Kenia dan in andere landen? 

Cannon: “Kenia wordt veel vaker aangevallen dan bijvoorbeeld Ethiopië of andere Oost-Afrikaanse landen. Dat heeft vooral met erg rationele argumenten en kosten-batenanalyses te maken, en met de waaier aan mogelijkheden in het land. 

“Kenia heeft een hoge internationale visibiliteit en de relatief vrije en onafhankelijke media berichten er vrijuit over terroristische aanvallen. Een andere factor is dat Kenia een lucratieve toeristische sector heeft ontwikkeld, en zachte doelwitten voor aanslagen. 

“Bijkomend voordeel is het hoge aantal Al Shabaab-leden die in Kenia zijn geboren en er het terrein kennen. Dat helpt om aanvallen te organiseren en terreurcellen te onderhouden in Kenia. De welig tierende corruptie helpt ook om de zwakke overheid uit te buiten. 

“Al die variabelen helpen Al Shabaab om terroristische daden te plannen en uit te voeren en als groep te overleven en relevant te blijven.”

Hoe zal Kenia reageren denkt u? 

Cannon: “De berichten over het laatste incident zijn nog erg gefragmenteerd. Maar het lijkt alsof er op het vlak van veiligheid toch vorderingen zijn gemaakt sinds de aanvallen op de Garissa Universiteit in 2015 en de aanvallen op de Westgate Mall in 2013.

“De respons van de Keniaanse veiligheidsdiensten en met name de General Service Unit – een paramilitaire vleugel van de Nationale Politie – leken snel en relatief efficiënt. 

“Maar de harde realiteit is dat gecoördineerde aanvallen, compleet met bomaanslagen en zwaarbewapende en gemotiveerde terroristen tegen zachte doelen, extreem moeilijk af te slaan zijn. Hoe professioneel en robuust het veiligheidsapparaat ook mag zijn.”

Plaut: “Zoals Murithi Mutiga van de International Crisis Group al duidelijk maakte, hebben eerdere aanslagen in Kenia vergeldingsmaatregelen uitgelokt tegen de eigen moslimbevolking. De overheid beantwoordde de aanslagen met willekeurige arrestaties van moslims en vervolging van etnische Somaliërs. Dat doet de spanningen toenemen en maakt de zaak erger. Het is van groot belang dat die fouten niet opnieuw gemaakt worden. Enkel via eenheid kunnen de Kenianen de dreiging van terroristische aanvallen het hoofd bieden.”

Wat kan Kenia doen tegen de dreiging? 

Cannon: “Hoe erg deze aanval ook is, het moet wel gesteld worden dat de grote commerciële gebieden en toeristische trekpleisters sinds 2013 grotendeels ontsnapt waren aan aanslagen. 

“Ik heb vragen bij de redenering van sommige politici die de terugtrekking van de troepen uit Somalië als een manier zien om Kenia te vrijwaren van verdere aanvallen. Je mag niet vergeten dat Al Shabaab Kenia ook meerdere keren aanviel voor 2011, toen de militaire operatie in Somalië begon. 

“Kenia moet proberen om niet alleen de grens maar de staatscontrole in het hele land te versterken. Het moet ook nieuwe energie vinden voor de strijd tegen Al Shabaab in Somalië, een strijd die sinds 2015 aanzienlijk is verslapt.” 

Plaut: “Kenianen moeten geduldig en tolerant blijven, en banden smeden tussen de verschillende gemeenschappen om de dreiging samen het hoofd te bieden. Maar tegelijk is een ernstige evaluatie nodig van de Keniaanse rol in Somalië. Er is weinig indicatie dat Al Shabaab verslagen kan worden door buitenlandse machten, ook al kan het verzwakt worden.”

Brendon J. Cannon is assistent-hoogleraar Internationale Veiligheidsstudies aan de Khalifa University in de Verenigde Arabische Emiraten. Martin Plaut is onderzoeker aan het Institute of Commonwealth Studies in Londen.

Bron: The Conversation