Vogelgriep bij koeien doet wereldwijd alarmbellen afgaan

Sinds 2003 zijn er volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) 888 gevallen van menselijke infectie met het vogelgriepvirus, ook bekend als H5N1, gemeld in 23 landen. Voor 463 van de patiënten was die besmetting dodelijk. Vietnam, Cambodja en Indonesië behoren tot de zwaarst getroffen landen.

“Dat aantal lijkt misschien niet zo groot als veel andere uitbraken, maar we moeten in gedachten houden dat elke infectie bij mensen een poging is van het virus om zich te vestigen in de menselijke populatie”, zegt Wenqing Zhang, hoofd van het wereldwijde influenzaprogramma van de WHO.
“De kans is tot nu toe klein, maar als het maar één keer lukt, betekent dat het begin van een influenzapandemie…”

Overdracht van mens op mens

De symptomen bij mensen variëren van milde problemen met de bovenste luchtwegen tot ernstige aandoeningen zoals longontsteking of de uitval van meerdere organen.

De recente uitbraak onder melkkoeien in de VS toont dat H5N1 zijn verspreidingsgebied vergroot tot buiten de vogelpopulatie. Dat leidt wereldwijd tot bezorgdheid, vooral in veel Aziatische landen waar de ziekte endemisch is geworden.

Hoewel het virus nog geen tekenen van aanpassing vertoont om overdracht van mens op mens mogelijk te maken, roept de WHO landen op om de voorzorgsmaatregelen te versterken en de praktijken rond voedselhygiëne te verbeteren.

Iedereen die wordt blootgesteld aan besmet levend of dood pluimvee of besmette dieren, of aan besmette omgevingen zoals markten met levende vogels, loopt risico, zegt Zhang.

Bioveiligheid

Bangladesh wordt beschouwd als een “hotspot” voor het ontstaan van zoönotische infectieziekten vanwege de hoge bevolkingsdichtheid, de grote verscheidenheid aan wilde dieren en de toenemende verstedelijking en ontbossing.

Onderzoek op levende vogelmarkten, ook wel natte markten genoemd, laat een hoge prevalentie van vogelgriep zien bij pluimvee en in de omgeving. Daardoor neemt het risico van zogenoemde “zoönotische spillover” toe: de overdracht van het virus van dieren op mensen, zegt Nadia Rimi, coördinator van het programma voor opkomende infecties bij een internationaal instituut voor gezondheidsonderzoek in Dhaka.

In Bangladesh is het H5N1-virus endemisch geworden bij pluimvee, legt Rimi uit. “Er zijn talloze kleinschalige pluimveebedrijven en markten voor levende vogels in het hele land waar de bioveiligheidsomstandigheden en hygiënepraktijken niet goed zijn, wat een gunstig klimaat creëert voor de verspreiding van besmettelijke ziekteverwekkers.”

Andere landen in de regio hebben vergelijkbare pluimveehouderij- en verkooppraktijken en bioveiligheidsomstandigheden. India, Pakistan en Nepal hebben ook al enkele gevallen van menselijke H5N1-infectie gemeld.

Pandemische potentieel

“Wat ook zorgwekkend is en de verspreiding enorm zou versnellen, is een sprong van het vogelgriepvirus naar de varkenspopulatie... waardoor een nog virulentere stam zou kunnen ontstaan”, waarschuwde Nirav Shah, plaatsvervangend directeur bij de Amerikaanse Centers for Disease Control and Prevention, eerder deze maand in een briefing.

Volgens Rimi is het grootste risico de “waarschijnlijkheid van co-infectie en herschikking van genetisch materiaal” met andere influenzavirussen bij mensen. Dat zou kunnen leiden tot het ontstaan van een nieuwe influenzavirusstam “met pandemisch potentieel”.

De H5N1-virusstam heeft zich wijd verspreid onder wilde vogels, pluimvee, land- en zeezoogdieren en nu ook onder melkkoeien. Tot nu toe is slechts één geval van overdracht van koe op mens bevestigd, bij een melkveehouder in de VS.

De WHO raadt mensen wereldwijd aan gepasteuriseerde melk te consumeren, omdat uit voorlopige tests blijkt dat pasteurisatie het virus doodt dat in rauwe melk is aangetroffen.

Vroeg stadium

Een recente studie van wetenschappers van het interdisciplinaire onderzoeksprogramma One Health Poultry Hub benadrukt dat een vogelgrieppandemie voorkomen kan worden door te handelen voordat pluimvee op natte markten terechtkomt.

Maar om de kippen te controleren zijn heel wat interventies vereist op het niveau van de boerderij, het transport en de markten zelf, zegt Rimi.

“We zijn momenteel interventies aan het implementeren op de markten voor levende vogels, waaronder wekelijkse rustdagen, routinematige reiniging en desinfectie... om te onderzoeken of deze aanvaardbaar, haalbaar en doeltreffend zijn in deze context met weinig middelen.”

De bevindingen van het onderzoek - gebaseerd op computermodellen met gegevens uit Bangladesh - toonden aan dat negen op de tien kippen die op markten met levende vogels kwamen, zonder eerder te zijn blootgesteld aan het subtype H9N2 van het vogelgriepvirus, ermee besmet raakten als ze er één dag bleven.

De tijd tussen de besmetting van een vogel met H9N2 en het besmettelijk worden ervan kan minder dan vijf en een half uur bedragen op een markt met levende vogels. Eén op de tien vogels arriveerde op de markten al blootgesteld aan H9N2, aldus de onderzoekers.

Vietnam op zijn hoede

In april maakte Vietnam melding van de eerste besmetting van mensen met de H9N2-stam.

Pawin Padungtod, technisch coördinator bij het noodcentrum voor grensoverschrijdende dierziekten van de Voedsel- en Landbouworganisatie in Vietnam, zegt dat het virus in de Mekongregio nauwlettend in de gaten wordt gehouden.

Hij zegt dat vaccinatie van pluimvee tegen virussen een cruciale strategie is bij de Vietnamese inspanningen om de vogelgriep onder controle te krijgen. Er wordt regelmatig toezicht gehouden om de uitbraak van nieuwe vogelvirussen op te sporen en te volgen en om de effectiviteit van vaccins te bepalen.

“Deze surveillancemaatregelen hebben cruciale informatie opgeleverd voor de selectie van vaccins en de identificatie van gebieden waar uitbraken van vogelgriep waarschijnlijker zijn”, zegt Padungtod.

“Vietnam heeft onverkochte kippen verwijderd en gebruikt het H9-vaccin om het aantal blootgestelde vogels dat op de markt komt te verminderen. We kunnen het bewijs uit deze studie verder gebruiken om te pleiten voor vogelgriepvaccinatie bij dieren en de bioveiligheid van de markt voor levende vogels in het land te versterken.”

-

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen bij IPS-partner SciDev.