Oproep tot protest zet Egypte op scherp tijdens COP27

De Egyptische minister van buitenlandse zaken Sameh Shoukry dichtte afgelopen zondag in zijn openingsspeech als voorzitter van de COP27, activisten en civil society een belangrijke rol toe in de strijd tegen klimaatverandering. Het voelde als een hokje dat afgevinkt moest worden, iets dat mijlenver afstaat van de eigenlijke situatie in Egypte.

Ngo’s worden al jaren onderdrukt, en in de aanloop naar de klimaattop hebben mensenrechtenorganisaties er herhaaldelijk op gewezen dat in Egypte niet of nauwelijks ruimte is voor milieuactivisme of een publieke discussie over klimaatverandering. Tallozen activisten, journalisten en leden van al dan niet verboden oppositiepartijen zitten in de gevangenis. 

“Terwijl de deelnemers arriveren voor de COP27, wordt het duidelijk dat de Egyptische regering niet van plan is haar buitensporige veiligheidsmaatregelen te versoepelen en vrijheid van meningsuiting en samenkomst toe te staan”, schreef Human Rights Watch in een rapport eerder deze week. 

Oproep tot protest

Dat is voelbaar in de Egyptische hoofdstad Cairo, ver weg van de klimaattop in Sharm-el-Sheikh. De afgelopen weken heeft de politie haar aanwezigheid in het centrum van de stad verhoogd. Op belangrijke pleinen staan politiebusjes waar gevangenen in kunnen worden vervoerd, met ervoor gepantserde oproerpolitie. Daarnaast lopen agenten in burger door de stad. Zij houden mensen staande, ondervragen hen en doorzoeken hun telefoons.

Het heeft alles te maken met een oproep tot protest op vrijdag 11 november (morgen), die circuleert op sociale media. De Egyptische overheid wil koste wat kost voorkomen dat er tijdens de klimaattop protesten uitbreken in het land. Het is niet duidelijk waar de oproep tot protest precies vandaan komt, maar het is wel degelijk onrustig. De economische crisis is de voornaamste bron van onvrede.

Dollartekort

De oorlog in Oekraïne heeft geleid tot een nijpend dollartekort in het land, waardoor de import van veel goederen stil kwam te liggen. Om de financiële problemen op te lossen werd eerder deze maand een lening van 3 miljard dollar bij het Internationaal Monetair Fonds afgesloten. Als voorwaarde voor deze lening werd de Egyptische pond gedevalueerd, die in één klap aan waarde verloor. Voor de devaluatie stond de pond op EGP 19,5 per euro, nu EGP 24,5. De inflatie is ook torenhoog: 16,3 procent in oktober.

Gevraagd naar hun situatie brachten verscheidene Egyptenaren waar IPS mee sprak hun hand naar de keel en zeiden: “We krijgen geen lucht” [vergelijkbaar met het Nederlandse spreekwoord ‘het water staat ons aan de lippen’]. Er wordt op de werkvloer en op straat veel gespeculeerd of mensen gehoor gaan geven aan de oproep tot protest, maar de gemene deler is dat men vreest dat demonstraties de situatie alleen maar slechter zouden maken.

Arrestaties en hongerstaking

Een jongeman vertelde IPS dat agenten in burger hem vorig weekend op straat staande hielden in het centrum van Cairo. Met zijn naam durft hij hier niet te getuigen. “Ze dwongen me mijn telefoon te openen en gingen vervolgens door al mijn Whatsapp-gespreken, mijn foto’s, Facebook, Instagram, YouTube en Tiktok. Ze wilden weten of ik de accounts die oproepen tot protest volg op sociale media.” De politie kon geen belastend materiaal vinden en liet hem na anderhalf uur ondervraging gaan.

Volgens advocaten zijn er in de afgelopen twee weken in Cairo alleen al zeker 165 mensen bij dergelijke checks gearresteerd, vanwege het in bezit hebben van ‘opnames of video’s waarin de president wordt bekritiseerd, de economische situatie wordt besproken, of tot protest wordt opgeroepen’. 

Activist Alaa Abdel Fattah

Eén zaak in het bijzonder krijgt veel media-aandacht. De prominente activist en schrijver Alaa Abdel Fattah – een van de gezichten van de demonstraties van de Arabische Lente in 2011 – zit een jarenlange gevangenisstraf uit op laste van het ‘verspreiden van onwaarheden’. In april begon hij een hongerstaking uit protest tegen de erbarmelijke omstandigheden in de cel. Afgelopen zondag besloot hij ook te stoppen met het drinken van water.

Zijn moeder Laila Soueif en zussen Mona en Sanaa, proberen de internationale gemeenschap te bewegen tijdens de klimaattop om druk op Egypte uit te oefenen om hem vrij te laten. 

‘Poging aandacht van klimaat af te leiden’

De Egyptische overheid baalt van de media-aandacht die er is voor mensenrechtenschendingen in het land. De hoop was dat de klimaattop juist goed zou zijn voor het imago van Egypte. Shoukry, de minister van buitenlandse zaken, zei woensdag in een praatprogramma dat de zaak van Alaa Abdel Fattah een “poging is om de aandacht af te leiden” van de klimaattop en klimaatverandering in het algemeen.

In een persconferentie in Sharm-el-Sheikh zei Sanaa, de zus van Abdel Fattah, dat hij de “symbolische slag heeft gewonnen” vanwege de massale steunbetuigingen. Vandaag (donderdag) werd duidelijk dat de Egyptische overheid een ‘medische interventie’ had gepleegd om Abdel Fattah in leven te houden, nadat zijn familie dagenlang geen contact met hem in de gevangenis had weten te krijgen.