Noodkreet Afrika’s enige pinguïn raakt niet boven scheepslawaai uit

Ranger Eduard Drost was bezig met een routine-inspectie van een Afrikaanse pinguïnkolonie voor de Zuid-Afrikaanse kust in 2021, toen hij een verontrustend groot aantal zieke vogels opmerkte.

“Sommige dieren hadden veel gewicht verloren, vooral de kuikens”, herinnert hij zich. “Hun borst- en heupbeenderen staken uit. Hun buiken waren plat, niet rond.”

Het leek erop dat ze zich niet goed voedden, en zijn collega’s die de kolonie op Bird Island helpen bewaken, waren het daarmee eens. Ze doen dat in opdracht van de non-profit Southern African Foundation for the Conservation of Coastal Birds (SANCCOB).

Zodra het weer gunstig was, stuurde South African National Parks, een overheidsinstelling, een helikopter. Zo’n 95 uitgehongerde kuikens werden naar een rehabilitatiecentrum op het vasteland gebracht in de havenstad Gqeberha. Daar werden ze met de hand grootgebracht.

Alarmbellen

Het voorval deed de alarmbellen afgaan bij natuurbeschermers. Men verwacht dat de Afrikaanse pinguïn (Spheniscus demersus) binnen een iets meer dan tien jaar in het wild zal uitsterven, gezien de huidige afname van de populatie. De belangrijkste reden is een gebrek aan voedsel - vooral sardines - veroorzaakt door de verstoring van de oceaan door de opwarming van de aarde en de commerciële visserij.

Een andere kolonie in dezelfde baai, 43 kilometer verderop op het eiland St. Croix, heeft een van de meest verwoestende populatiecrashes van de afgelopen jaren meegemaakt. Uit jaarlijkse tellingen blijkt dat het aantal pinguïns op St. Croix in vijf jaar tijd met 85 procent is gedaald.

Wetenschappers hebben een mogelijke bijkomende oorzaak ontdekt. Het is een geheel nieuwe bedreiging die de pinguïns nog meer belemmert in het vinden van voedsel: geluidsoverlast van zeeschepen in een baai die een van de luidruchtigste scheepvaartknooppunten op de planeet is geworden.

Deze twee kolonies, in het drukke havengebied van de Algoabaai, zijn de meest oostelijke broedplaatsen van de soort. Als de instorting die zich hier voordoet de hele Afrikaanse pinguïnpopulatie zou treffen, zou dat volgens natuurbeschermers nog veel eerder dan 2035 het einde van de soort in het wild kunnen inluiden.

Thuishaven van de “ezel”

De Afrikaanse pinguïn is de enige pinguïnsoort die op het continent voorkomt. Historisch bezette hij een relatief korte kuststrook van Namibië tot aan de zuidwestelijke kustlijn van Zuid-Afrika.

Ooit werd hij de “ezelspinguïn” genoemd omdat zijn toeterende roep klinkt als het gebalk van een ezel, maar de vogel is nu met uitsterven bedreigd. Het aantal broedkolonies in Zuid-Afrika is de laatste drie decennia met 73 procent gedaald.  In 1991 waren er nog ongeveer 42.500 broedparen, vorig jaar nog slechts 10.400.

De verstoring van de voedselvoorziening van de vogels wordt nog verergerd door olielekken, verlies van habitat en broedplaatsen en ziekten zoals vogelgriep.

Overstemd door lawaai?

Algoa Bay heeft twee regionaal belangrijke industriehavens waardoor het een drukke route is voor het scheepvaartverkeer. Sinds 2016 is hier een nieuwe scheepvaartpraktijk gestart die het een nog aantrekkelijkere pitstop maakt voor passerende schepen. In de baai kunnen schepen die buiten de haven voor anker liggen nu worden bijgetankt. Het zogenaamde ship-to-ship bunkering bespaart een hoop tijd in de haven.

Sinds het begin van deze praktijk is het scheepvaartverkeer in de baai verdubbeld, volgens pinguïnonderzoekers en natuurbeschermers die de populatie daar in de gaten houden. Zowel Bird Island als St. Croix Island hadden al te kampen hebben met overlast van voorbijgaand verkeer. Nu gaan de bunkerschepen dicht bij St. Croix voor anker, waardoor de vogels daar worden blootgesteld aan nog veel meer scheepvaartactiviteit en lawaai.

Direct verband

“Het aantal bulkschepen dat de baai binnenvaart, is vertienvoudigd”, zegt Lorien Pichegru, marien bioloog bij het Coastal and Marine Research Institute van de Nelson Mandela University in Gqeberha.

De grote bulkschepen hebben de grootste motoren en stoten de hoogste geluidsniveaus uit van alle schepen die de baai binnenvaren.

“Sinds 2016 zijn de geluidsniveaus onder water verdubbeld”, zegt Pichegru. “Algoa Bay is nu een van de luidruchtigste baaien ter wereld.”

Pichegru en haar onderzoekspartners vonden een direct verband tussen de instorting van de St. Croix-pinguïnkolonie en de toename van het scheepvaartverkeer sinds het offshore bunkeren in 2016 begon.

Hun bevindingen, onlangs gepubliceerd in het tijdschrift Science of the Total Environment, zijn de eerste resultaten van een lopend onderzoek naar de mogelijke effecten van door de mens veroorzaakt onderwatergeluid op deze bijna uitgestorven vogelsoort. Het gaat om een wereldwijde primeur.

Het meeste onderzoek naar de gevolgen van geluidsoverlast op zee is gedaan voor in zee levende zoogdieren, zoals walvissen en dolfijnen, zegt Alistair McInnes. Hij leidt het programma voor het behoud van zeevogels bij BirdLife South Africa en is co-auteur van de studie.

“Het is de eerste keer dat onderzoek een direct verband heeft aangetoond tussen geluidsoverlast onder water en het uitsterven van een zeevogelsoort”, zegt McInnes.

Catch-22

Maar betekent de link tussen scheepvaartlawaai en de afname van de populatie dat het de oorzaak is? Dat is de volgende vraag die het onderzoek wil beantwoorden.

Van Afrikaanse pinguïns is bekend dat ze doeltreffender jagen als ze in groep foerageren. Men heeft ook aangetoond dat ze naar elkaar roepen als ze op zee zijn, vooral als ze in groep reizen.

Onderzoekers moeten nu twee belangrijke vragen beantwoorden: Verhoogt dit groepsgeklets onder water de kans op jachtsucces van de pinguïns? en zo ja, overstemt het scheepslawaai hun geroep en verstoort het hun voedselopname?

Een ander domino-effect is dat scheepslawaai het geluid van naderende roofdieren, zoals orka's, kan maskeren, waardoor pinguïns kwetsbaarder worden om een prooi te worden.

“We hebben onderwatermicrofoons en versnellingsmeters bevestigd aan sommige vogels om te zien hoe ze reageren op onderwatergeluid”, zegt McInnes.

De voortdurende populatiekrimp in de baai, voornamelijk als gevolg van honger, creëert een Catch-22, of een onoplosbare situatie, volgens Pichegru.

“We weten dat samenwerken de kansen voor pinguïns vergroot om een prooi te vangen. Maar een afname van de populatie vermindert hun kans op voldoende aantallen om succesvol te foerageren, wat bijdraagt tot een verdere afname van hun aantal”, zegt ze.

Kwetsbare periodes

Door het omgevingsgeluid, de signalen van de vogels tijdens de jacht en hun bewegingen als reactie op het geluid te registreren, kunnen de onderzoekers nagaan wat de vogels horen. Ze onderzoeken dan of ze praten tijdens het jagen, of ze hun bewegingen veranderen als reactie op het geluid en of het geluid hun jachtgesprekken overstemt.

Dit zal de onderzoekers in staat stellen te bepalen of geluidsoverlast een directe oorzaak is van de voortdurende moeilijkheden van de pinguïns om voldoende voedsel te vinden. Ze zeggen dat ze hopen volgend jaar duidelijke bevindingen te hebben.

Pinguïns zijn bijzonder kwetsbaar tijdens twee belangrijke stadia: het ruien en het grootbrengen van kuikens.

Volwassen vogels brengen ongeveer drie weken op het land door zonder te eten terwijl ze hun oude verenkleed afwerpen en wachten tot de nieuwe veren waterdicht zijn. Daarvoor moeten ze genoeg gegeten hebben, niet alleen om zich door de vervelling heen te helpen, maar ook om daarna weer in het water te komen en de afstanden te zwemmen die nodig zijn om zich weer te voeden.

Tijdens het uitbroeden van de eieren en het grootbrengen van de kuikens moeten de ouders vis kunnen vinden binnen een straal van 29 kilometer van de kolonie. Zo kunnen ze dagelijks terugkeren om hun eieren te verzorgen of om hun kuikens te voeden.

Wat nu?

“Vanuit een internationaal perspectief tonen deze bevindingen aan dat in beschermde zeegebieden rekening moet gehouden worden met de gevolgen van geluidshinder voor diersoorten, vooral wanneer zij zich in de nabijheid bevinden van havens met toegenomen scheepvaartverkeer”, aldus Pichegru.

Natuurbeschermers overwegen om richtlijnen op te stellen om enkele van de gevolgen van geluidshinder te compenseren. Zo kan bijvoorbeeld de snelheid van schepen in gevoelige gebieden verplicht worden verminderd. Ook het aantal en de grootte van schepen die in een dergelijke baai worden toegelaten, kan worden beperkt. Transnet, de Zuid-Afrikaanse havenautoriteit die verantwoordelijk is voor het toezicht op de scheepvaart in de haven, heeft belangstelling getoond voor de zoektocht naar oplossingen.

“We hebben ook meer wetenschappelijke monitoring van geluid nodig, voordat deze maatregelen worden ingevoerd en daarna, zodat we een goed inzicht krijgen in wat werkt”, zegt Pichegru.

Toen de kuikens van Bird Island in 2021 in het SANCCOB-reddingscentrum aankwamen, wogen sommige de helft van wat ze voor hun leeftijd zouden moeten wegen.

Maar na drie maanden handvoeding waren de meeste gezond genoeg om weer in de kolonie te worden vrijgelaten. De verwachting was dat ze kort daarna de zee op zouden gaan, waar ze twee of drie jaar zullen groeien voordat ze terugkeren naar het eiland om zich voort te planten.

Elk dier heeft een microchip onder zijn huid. Bij hun terugkeer worden deze tags geregistreerd op een leesapparaat dat in de buurt van de kolonie is geïnstalleerd. Op die manier wordt het komen en gaan van alle gemerkte vogels opgevolgd.

Zo kunnen natuurbeschermers de totale populatie goed in de gaten houden.

-

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen bij IPS-partner Mongabay.