Democratische transitie Niger is goed nieuws, maar geweld dreigt (ANALYSE)

Ondanks de armoede en onveiligheid waar Niger de afgelopen decennia mee te maken had, sloot president Mahamadou Issoufou zijn tweede ambtstermijn succesvol af. Voor het eerst sinds de onafhankelijkheid van Frankrijk in 1960, hield het land verkiezingen waarbij de macht van de ene op de andere burgerregering zal worden overgedragen.

De verkiezingen op 27 december bleven onbeslist, omdat geen van de kandidaten de grondwettelijk vereiste meerderheid van vijftig procent haalde. Er staat nu een tweede ronde gepland voor 21 februari.

Toearegleider als premier

Toen president Issoufou in 2011 een jaar na de staatsgreep waarbij Mamadou Tandja werd afgezet aan de macht kwam, was het land overweldigd door wijdverbreide armoede en onveiligheid. Aanhoudende onrust kwam uit de hoek van etnische Toeareggroepen, die vonden dat ze gemarginaliseerd en onderdrukt werden. Een van de eerste stappen van Issoufou op weg naar stabilisatie in het land was de benoeming van Brigi Rafini, een Toearegleider uit Agadez, als premier.

Veel rebellenleiders werden tevreden gesteld met politieke functies, een gebaar dat hielp het land te stabiliseren en de oproepen tot afscheiding verminderde. De democratie kreeg ook een impuls door Issoufous besluit geen derde termijn te willen, maar in plaats daarvan vrije en eerlijke verkiezingen te organiseren.

Als het gaat om het groeiende aantal Afrikaanse zittende presidenten dat zijn termijn uitbreidt of negeert, wordt wel gesproken over omkering van de democratie.

Niet alleen bereikte Issoufou relatieve politieke stabiliteit en verankerde hij de democratie, ook groeide het Nigerese bruto binnenlandse product tijdens zijn termijn. Het bbp groeide van 8,7 miljard dollar naar 12,9 miljard dollar tussen 2011 en 2019, en met 6,3 procent in 2019. Dit bereikte Issoufou door investeringen in de landbouw, een sector die goed is voor veertig procent van het bbp, en het voorkomen van interne conflicten.

Een van de belangrijkste kwesties waar Niger mee kampte, was smokkel van wapens, mensen en drugs. Hoewel dit nog steeds een dreiging vormt, heeft Niger met financiële steun van de Europese Unie gewerkt aan het terugdringen van smokkel. Sinds 2011 ging er vanuit Europa 840 miljoen dollar naar Niger om het aantal Afrikaanse migranten te beperken die Europa via de Sahara proberen te bereiken. Dit hielp het land de smokkel te bestrijden en de veiligheidsinfrastructuur te verbeteren.

Terreur langs de grens

Conflicten in de buurlanden van Niger hinderen echter de pogingen van de Nigerese regering om politieke stabiliteit, economische groei en veiligheid te bereiken. Islamistische of terroristische groepen opereren in zes van de zeven landen waar Niger door omringd wordt: Algerije, Libië, Tsjaad, Nigeria, Burkina Faso en Mali. Benin is de uitzondering.

Al Qaeda in het Land van de Islamitische Maghreb (AQIM), dat gevormd werd na de Algerijnse burgeroorlog in de late jaren negentig, opereert langs de noordelijke grens van Niger met Algerije. De oorlog in Libië polariseerde ook delen van de noordoostelijke grens waar Islamitische Staat opereert. Boko Haram werd op zijn beurt gevormd in Nigeria en opereert langs de zuidoostelijke grens met Niger, tussen Tsjaad en Nigeria. De groep eiste de verantwoordelijkheid op voor een bloedbad in Toumour in december 2020, waarbij 28 burgers om het leven kwamen.

Sinds 2018 krijgen de westelijke delen van het land sporadisch te maken met georkestreerde aanvallen door Islamitische Staat in de Grotere Sahara (IS-GS). Deze groep heeft banden met IS en werd gevormd in Mali, maar opereert in Burkina Faso en langs de grens met Niger. Toen de uitkomsten van de presidentsverkiezingen bekend werden, vielen terroristen twee dorpen aan en doodden ze meer dan honderd mensen.

Gegevens van het Armed Conflict Location and Event Data Project laten zien dat het aantal opstanden in Niger de afgelopen jaren is toegenomen. In 2018 waren er in totaal 167 incidenten die resulteerden in 506 dodelijke slachtoffers. Die aantallen groeiden naar 476 incidenten en 1046 doden in 2020. De meeste incidenten vonden plaats in de buurt van de Nigerese grenzen. Deze data tonen de impact van onveiligheid op de stabiliteit in Niger aan.

Zware taak voor overwinnaar

Hoewel dertig kandidaten strijden om het presidentschap, zijn er twee koplopers. Mohamed Bazoum is de eerste: hij is het voormalige hoofd van de ministeries van binnenlandse en buitenlandse zaken. Zijn voornaamste tegenstander is Mahamane Ousmane, de vierde president van Niger tussen 1993 en 1996. Die laatste werd destijds afgezet door een militaire coup. Aangezien geen van de kandidaten de helft van de stemmen wist te halen in de eerste ronde (Bazoum kreeg 39,33 procent en Ousmane 17 procent), komt er een tweede ronde in februari.

Drie kwesties domineerden de presidentiële campagnes: onveiligheid, armoede en corruptie. Ondanks de vooruitgang die de zittende president de afgelopen negen jaar boekte, stelt de Wereldbank dat de armoede nog steeds hoog is: 41,4 procent van de bevolking leefde in 2019 in extreme armoede.

Een belangrijke vraag in de aanloop naar de strijd tussen de twee populairste kandidaten is in hoeverre ze in staat zijn de machtsbalans in stand te houden. Dit was sinds 2011 essentieel om Niger relatief stabiel te houden.

Hoewel het vooruitzicht van een vreedzame transitie in Niger welkom is, zowel voor het land als voor de regio, krijgt de uiteindelijke winnaar van de verkiezingen de zware taak om het dubbele probleem van onveiligheid en armoede te overwinnen.

Olayinka Ajala is docent politiek en internationale relaties aan de Leeds Beckett University in West Yorkshire in Engeland.

-

Dit artikel verscheen eerder bij IPS-partner The Conversation