VN herdenken tien jaar strijd tegen massavernietigingswapens

"Dankzij de resolutie hebben we het voorbije decennium belangrijke stappen vooruitgezet om de wedloop van nucleaire, biologische en chemische wapens te stoppen", aldus Eliasson. Al is dat slechts een deel van het verhaal, gaf de VN-mandataris toe, want er zijn ook teleurstellingen, zoals de gasaanvallen vorig jaar in Syrië. "Gelukkig zijn we er door multilaterale samenwerking wel in geslaagd 90 procent van de chemische wapens uit Syrië weg te halen", vulde Eliasson aan.

Beperkte legitimiteit

Tariq Rauf van het International Peace Research Institute (SIPRI) in Stockholm legt uit dat de resolutie werd aangenomen om de kloof tussen de uiteenlopende wetgeving van de verschillende lidstaten te dichten. Het hoofddoel was om de verspreiding van massavernietigingswapens en –technologieën te voorkomen, in het bijzonder naar terroristische groeperingen of criminelen. Dat moest gebeuren door de implementatie van wetgeving die effectieve controles en straffen voorziet.

Binnen de VN-Veiligheidsraad werd een comité opgericht dat staten moet helpen om resolutie 1540 te implementeren. Maar volgens Rauf brengen niet alle lidstaten verslag uit aan het comité, omdat de procedure voor verslaggeving vrij ingewikkeld is en de capaciteit van veel staten belast. "Bovendien wordt de Veiligheidsraad door veel landen niet beschouwd als een democratisch orgaan, aangezien het voornamelijk bestaat uit permanente leden met vetorecht, en slechts een klein aantal andere staten die voor een termijn van twee jaar verkozen worden."

Rauf legt uit dat de resolutie geen bestaande verdragen kopieert of tegenspreekt, zoals het Nucleaire Non-Proliferatieverdrag of de Conventie over Chemische Wapens. Ze vult bestaande wapenverdragen aan, maar vervangt ze niet, benadrukte hij. Hij onderstreept dat de resolutie bindend is voor alle VN-lidstaten.

Volgens Rauf is de resolutie een zinvol instrument, maar kan ze qua belang of legitimiteit niet vergeleken worden met echte globale verdragen over massavernietigingswapen, "aangezien deze verdragen een heel onderhandelingsproces doorliepen in open multilaterale fora, waarin lidstaten meer inspraak hadden."

Nucleaire spanningen

Na de recente Nucleaire Veiligheidstop in Den Haag verklaarden 32 landen hun engagement om een actieplan voor te leggen aan het 'Comité van Resolutie 1540', om de implementatie van de resolutie te coördineren.

Ondanks de resolutie begon Noord-Korea in de voorbije tien jaar met een kernprogramma, terwijl Iran beschuldigd wordt van pogingen om nucleaire wapens te ontwikkelen, hoewel het land zelf dit in alle talen ontkent. En Saudi-Arabië dreigde al met nucleaire activiteiten indien Iran zich zou aansluiten bij de groep van de negen staten met nucleaire wapens, waaronder vijf permanente leden van de Veiligheidsraad (de VS, Groot-Britannië, Frankrijk, China en Rusland, met daarnaast India, Pakistan, Israël en Noord-Korea).

Deze vijf nucleaire grootmachten hebben steeds volgehouden dat ze niet willen dat massavernietigingswapens in "verkeerde handen" vallen – met andere woorden die van terroristen en opstandelingen. Maar volgens VN-Secretaris-Generaal Ban Ki-moon zijn er "geen juiste handen zijn voor verkeerde wapens." Activisten eisen dan weer een volledige verwijdering van massavernietigingswapens, en zeggen dat er "geen juiste of verkeerde handen" voor kernwapens zijn.