Spanningen met China doen investeerders lonken naar Vietnam

Vietnam is booming voor ondernemers. Volgens cijfers van het Vietnamese Ministerie van Planning & Investment (MPI) uit 2022 heeft België er 82 investeringsprojecten lopen, goed voor een totaal bedrag van ruim een miljard euro. 

Daarmee staat ons land op de zesde plaats in de lijst van Europese landen die zaken doen met Vietnam.

Hoe kan je dit succes verklaren? Vietnam heeft een verre weg afgelegd, was tot in de jaren 1970 in oorlog met de Verenigde Staten en wordt nog altijd geleid door een communistische partij.

Bill Clinton en de normalisering

“[Vietnamese communisten] hebben altijd tegen ons gelogen en ze liegen nog steeds. Met deze normalisering proberen ze toegang te krijgen tot de Amerikaanse markt. Maar ze zijn niet te vertrouwen”.

De uitspraak komt van Sam Johnson, voormalig Texaans parlementslid voor de Republikeinse partij en oorlogsveteraan. Hij reageerde in 1995 furieus op de beslissing van Democratisch president Bill Clinton om opnieuw relaties met Vietnam aan te knopen.

Tegenstanders vonden dat er eerst volledige duidelijkheid moest komen over vermiste Amerikanen die nooit waren teruggekeerd van de oorlog in Vietnam. Voorstanders vonden dat “de bladzijde moest worden omgedraaid”.

Europees handelsakkoord

De toenadering tot het Westen was al in de jaren 80 ingezet, toen de markteconomische politiek Doi Moi (letterlijk ‘renovatie’) werd ingevoerd. Het armoedepeil van Vietnam daalde in enkele decennia tijd van 58 procent in 1993 tot minder dan drie procent in 2020.

Intussen heeft het land niet alleen de plooien met de Verenigde Staten gladgestreken, maar staat het ook op een goed blaadje in Europa. Dankzij een bijzondere handelsovereenkomst met de EU uit 2020 worden importtaksen in de twee richtingen systematisch verminderd.

De impact van dit akkoord heeft even op zich laten wachten, omdat de pandemie vliegtuigen aan de grond hield, maar intussen vinden Europese ondernemers vlot hun weg naar deze nieuwe afzetmarkt met bijna honderd miljoen inwoners.

China plus één

Vietnam kwam in het vizier van internationale ondernemers als alternatief voor China. Jarenlang zorgden de Chinese werklust en de lage productiekost voor een ideaal investeringsklimaat.

Maar de motor van Peking begint te sputteren, de lonen stijgen en de Amerikaanse handelssancties schrikken geldschieters af. Die willen minstens één filiaal in een ander land om te diversifiëren. Vietnam lijkt als buurland een perfecte uitwijkmogelijkheid.

Ook de Nederlandse ondernemer Stefan Kleijkamp paste de zogenaamde “China plus één”-strategie toe. Hij is manager van waste2wear, een bedrijf dat kledij en draagtassen maakt uit afvalmateriaal. Tot nu toe gebeurde dat vooral in China, maar begin dit jaar ging er een nieuwe vestiging open in Vietnam.

De afkeer van Amerikaanse klanten voor het label Made in China speelt daar een belangrijke rol in. “Dat heeft met de gespannen geopolitieke situatie te maken”, vertelt Kleijkamp. “De materialen komen nog altijd uit China, maar de tassen worden in elkaar gezet in onze fabriek in Ho Chi Minh.”

Zuid-Chinese of Oostzee?

De arbeidsethiek en de mentaliteit komen grotendeels met elkaar overeen, maar de relatie tussen de twee landen ligt erg gevoelig. Vietnamezen profiteren dan wel van de Chinese economie, maar ze willen liever niet met hun noorderburen geassocieerd worden. Die aversie gaat ver. Neem nog maar de kaart van de regio.

De zee rond de fameuze Spratly-eilanden, die betwist worden omwille van hun strategische ligging, heet volgens Peking de Zuid-Chinese Zee. Vanuit Vietnamees perspectief is dat de Oostzee. Geografisch kloppen de twee benamingen, maar een kaart met een ‘foute’ aanduiding kan een diplomatieke rel veroorzaken.

Dat toenemend conflict over de eilanden baart zorgen. Er bestaat een reële angst voor een (nieuwe) Chinese inval in Vietnam, zoals eind jaren 1970 gebeurd is.

Geloof in vooruitgang

“De twee landen bevinden zich in een andere ontwikkelingsfase”, zegt Stefan Kleijkamp. Vietnam lijkt volgens hem op het China van twintig jaar geleden, puur gefocust op economische ontwikkeling. “China zelf heeft intussen grotere ambities”.

Door zijn omvang en zijn internationale positie is China minder afhankelijk van de rest van de wereld. Vietnam heeft wél behoefte aan hulp en expertise uit het buitenland. Ook uit de Verenigde Staten.

Vietnamezen antwoorden steevast “dat ze het verleden achter zich gelaten hebben” als je een vraag stelt over de VS. Ze zijn als overwinnaars uit de oorlog gekomen en voelen zich daardoor gesterkt.

Er is nog een hele weg af te leggen, maar het ongebreideld geloof in vooruitgang is voor ondernemers de grote troef van Vietnam. “Er is een positieve dynamiek en een snel groeiende markt”, zegt Steve Van Aelst, een Vlaamse architect die al sinds 2010 in Vietnam werkt.

Grootse projecten

De blik van Vietnam is sterk op de toekomst gericht. Dat het eenvoudige plattelandsleven daarbij plaats moet maken voor een industriële samenleving, nemen de Vietnamezen er graag bij

Precies omdat hier nog zoveel mogelijkheden zijn, wil onder meer FIT (Flanders Investment & Trade) Vlaamse ondernemers helpen om hun weg naar de Vietnamese klant te vinden.

Het bedrijf van Van Aelst heeft bijvoorbeeld stedenbouwkundige projecten kunnen uitwerken van 1000 hectare of zelfs 20.000 hectare. Die omvang is in Vlaanderen nog moeilijk te vinden of eenvoudigweg niet meer wenselijk.

Tijdens de economische missie in september van Vlaams minister-president Jan Jambon, gaf Van Aelst een uiteenzetting over duurzaamheid. Vietnam heeft een grote kust en is dus gevoelig voor de gevolgen van klimaatopwarming. Het is een uitdaging voor architecten om ecologische alternatieven aan te reiken. Al let de Vietnamese klant ook op het prijskaartje van energiezuinige maatregelen.

Dollars

Tijdens het bezoek van Jambon stelde een delegatielid nog een vraag over ‘het communistische regime’, maar de Vlaamse ondernemers ervaren hier vooral een commerciële mentaliteit en hebben niet het gevoel dat de bevolking ‘gebukt gaat onder het juk van de overheid’, zoals nog vaak gedacht wordt.

Kort gezegd wordt het communistisch bestuur voor lief genomen, zolang de economische ontwikkeling zich doorzet en mensen zich kunnen opwerken. “De Vietnamezen hebben dollartekens in de ogen”, vat iemand treffend samen, al wil die niet met naam en toenaam vermeld worden.

Want Vietnam is een éénpartijstaat en kritische opmerkingen liggen erg gevoelig. Daar vallen zelfs dit soort onschuldige uitspraken onder. Zodra een gesprek te veel naar politiek neigt, wordt het afgeblokt. “Je weet maar nooit wat de regering er van denkt”, zegt iemand.

Tot slot kan je hier als Europese ondernemer niet zomaar aan de slag met een westerse ingesteldheid. “Scherpe punten aan een gebouw passen niet binnen de filosofie van Feng Shui”, geeft architect Steve Van Aelst als voorbeeld. “Zachtheid en poëzie en de emotionele binding met een gebouw zijn hier belangrijk”.

Maar de algemene balans slaat voor Aelst zeker door naar de positieve kant. “De complexiteit van dit land en de antwoorden die wij kunnen geven, geven voldoening. We werken hier aan projecten waar we terecht trots op kunnen zijn”.