Oekraïense verkrachtingsslachtoffers kunnen moeilijk abortus bekomen in oerconservatief Polen

De inzet zijn Oekraïense vrouwen die zwanger zijn geworden na verkrachting door Russische soldaten tijdens de oorlog in hun land. De bewijzen voor deze vorm van seksueel geweld stapelen zich de laatste weken op. In de buurlanden van Oekraïne, inclusief Polen, rapporteren lokale organisaties steeds vaker dat ze gecontacteerd worden door vrouwelijke vluchtelingen in verband met een zwangerschapsbeëindiging.

3,5 miljoen Oekraïners in Polen

In Polen verblijven momenteel 3,5 miljoen van de 6,4 miljoen vluchtelingen die Oekraïne ontvlucht zijn na de Russische invasie. Polen heeft daarnaast ook een van de strengste abortuswetgevingen ter wereld. Abortus is er enkel mogelijk als de zwangerschap het leven van de moeder in gevaar brengt of ze het gevolg is van een strafbaar feit zoals verkrachting of incest. In dit laatste geval moet het criminele feit bewezen zijn door de openbare aanklager voor er kan worden overgegaan tot een zwangerschapsbeëindiging.

Het is net dit feit dat de katholieke, oerconservatieve organisatie Ordo Iuris aangrijpt als ze in ziekenhuizen controleren of er aan deze voorwaarde wordt voldaan.

In een brief die door verschillende Poolse media werd gezien, vraagt Ordo Iuris een ziekenhuis in Warschau om informatie over abortussen die zijn gebeurd tussen 1 februari en 11 mei. Ordo Iuris vraagt ook informatie over de nationaliteit van de vrouwen en wil dat het ziekenhuis bevestigt dat er officieel sprake is van verkrachting.

Wet is wet

De groep heeft toegegeven dat ze nog andere ziekenhuizen om soortgelijke informatie hebben gevraagd. Ze zeggen dat ze willen voorkomen dat ‘pro-choice-groepen’ de verkrachtingsuitzondering op het bijna totale verbod op abortus in Polen zouden inzetten om Oekraïense vrouwen te helpen de wetgeving te omzeilen en toch een abortus te verkrijgen.

Katarzyna Gesiak, directeur medisch recht en bio-ethiek van Ordo Iuris vertelde op de Poolse nieuwssite Wirtualna Polska: “We weten dat de Poolse pro-abortus-groeperingen momenteel proberen om de verkrachtingspremisse naar voren te schuiven om toch een zwangerschapsbeëindiging voor Oekraïense vrouwen te bekomen. Maar de Poolse wet is nu eenmaal de wet. Het maakt daarbij niet uit in welk land een vrouw geboren is. Zonder de bevestiging van een rechter dat het om een crimineel feit gaat, is het ‘abortus op aanvraag’. Sommige mensen zullen altijd voordeel willen halen uit bepaalde situaties.” 

Activisten die zich inzetten voor de rechten van de slachtoffers maken brandhout van dit argument. “Bewijs verkrijgen van een openbare aanklager neemt erg veel tijd in beslag”, zegt Mara Clarke van het Britse Abortion Support Network dat ook actief is in Polen.

Invloed katholieke kerk

Volgens haar zijn de acties van Ordo Iuris tekenend voor de uitdagingen waar vrouwen in Polen voor staan. Niet enkel zijn er de strenge abortuswetten, daarnaast heerst er ook een enorm stigma dat gevoed wordt door een conservatieve regering die hechte banden met de katholieke kerk onderhoudt. 

Vorig jaar nog werd de al strenge abortuswetgeving in Polen nog aangescherpt op initiatief van de regering. 

De katholieke kerk behoudt ook nog steeds een zeer centrale positie in de Poolse samenleving. Uit recent onderzoek bleek dat 92 procent van de Poolse katholieken voorstander is van een verstrenging van de abortuswetgeving.

Moeder Teresa

Campagnevoerders van de anti-abortusbeweging zijn vaak proactief aanwezig aan de grensovergangen waar Oekraïners het land binnenkomen. Ze staan klaar met posters en flyers die verwittigen dat Polen een land is waar gevangenisstraffen staan op het schenden van de wetgeving inzake zwangerschapsbeëindiging. Ook een quote van Moeder Teresa is alomtegenwoordig: “Abortus is de grootste verwoester van de vrede”. 

Mensenrechtenactivisten vrezen dat al deze acties het trauma voor Oekraïners, die meer liberale wetten gewoon waren, kan vergroten. In Oekraïne is het beëindigen van een zwangerschap legaal tot 12 weken en in sommige omstandigheden tot 28 weken van de zwangerschap.

Ook de VN-vluchtelingenorganisatie (UNHCR) vindt dat vluchtelingenvrouwen in Polen recht hebben op reproductieve rechten die voldoen aan de internationale standaarden.

De UNHCR-woordvoerder in Polen, Olga Sarrado Mur, zegt dat ze “contacten legt met de overheid en lokale mensenrechtengroeperingen om deze situatie te bespreken”. 

Het blijft echter onzeker of de VN-organisatie zal kunnen bekomen dat Oekraïense vluchtelingen die het slachtoffer zijn van seksueel geweld geholpen kunnen krijgen onder de Poolse wet. Het kost veel tijd voor openbare aanklagers om een verkrachting te bevestigen en dat wordt nog extra bemoeilijkt als de misdaad honderden kilometers verderop in een oorlogsgebied heeft plaatsgevonden.