Hamas en Hezbollah: hoe ze verschillen, maar toch kunnen samenspannen tegen Israël

Hamas en Hezbollah, beide gesteund door Iran, zien de verzwakking van Israël als hun voornaamste bestaansreden. Maar de twee groepen zijn niet hetzelfde, en hun meningsverschillen kunnen hun gedrag – en de reactie van Israël – in de komende dagen en weken beïnvloeden.

In tegenstelling tot Hamas trok Hezbollah tot nog toe niet puur voor de Palestijnse zaak ten oorlog, maar dat zou kunnen veranderen. Hezbollah is nog niet volledig betrokken bij het huidige conflict, maar de groep heeft wel al schoten uitgewisseld met Israël, over de noordgrens met Libanon. Ondertussen heeft Iran al gezegd dat een escalatie van de oorlog mogelijk “onvermijdelijk” is geworden.

Wat is Hezbollah?

Hezbollah, wat “Partij van God” betekent, bestempelt zichzelf als een sjiitische verzetsbeweging. De ideologie wil westerse machten uit het Midden-Oosten verdrijven en verwerpt het bestaansrecht van Israël.

De organisatie werd opgericht in 1982, midden in de vijftien jaar durende Libanese burgeroorlog, nadat Israël Libanon was binnengevallen als vergelding voor aanvallen van Palestijnse facties vanuit Libanon. Hezbollah werd al snel gesteund door Iran met financiering, wapens en training, in een poging de Iraanse invloed in de Arabische staten te vergroten.

Terwijl de meeste andere facties zich na het einde van de Libanese burgeroorlog in 1990 ontwapenden, bleef de militaire macht van Hezbollah zich ontwikkelen. De groep voerde een jarenlange guerrillaoorlog tegen de Israëlische strijdkrachten in Zuid-Libanon tot de Israëlische terugtrekking in 2000. Hezbollah concentreerde zich vervolgens grotendeels op de herovering van het betwiste grensgebied van Shebaa Farms.

In 2006 volgde een oorlog van vijf weken met Israël, eerder om de rekeningen te vereffenen dan om Palestina te bevrijden. Tijdens het conflict kwamen ruim 158 Israëliërs en meer dan 1.200 Libanezen om het leven, hoofdzakelijk burgers.

Vanaf 2011, tijdens de Syrische burgeroorlog, groeide de macht van Hezbollah verder dankzij de steun aan de Syrische president Bashar al-Assad - een bondgenoot van Iran - in de strijd tegen voornamelijk soennitische rebellen. In 2021 zei Hezbollah-leider Hassan Nasrallah dat de groepering honderdduizend strijders telde (hoewel andere schattingen variëren tussen 25.000 en 50.000). Hezbollah beschikt inmiddels over een geavanceerd militair arsenaal, inclusief precisieraketten en drones.

De groep is ook een politieke partij in Libanon met aanzienlijke invloed, vaak omschreven als een “staat binnen de staat”. In 1992 werden voor het eerst acht militanten verkozen in het Libanese parlement, en in 2018 vormde een door Hezbollah geleide coalitie een regering.

De partij behield bij de verkiezingen van 2022 wel haar dertien zetels, maar de coalitie verloor haar meerderheid en het land moet het momenteel zonder volledig functionerende regering stellen. Andere Libanese partijen beschuldigen Hezbollah ervan de staat te verlammen en te ondermijnen, en bij te dragen aan de aanhoudende instabiliteit.

Wat is Hamas?

“Hamas”, betekend letterlijk “ijver” en is een Arabische afkorting voor “Islamitische Verzetsbeweging”. De groep werd in 1987 in Gaza opgericht als een tak van de Moslimbroederschap, een prominente Egyptische soennitische groep.

Hamas, dat opkwam tijdens de eerste intifada of opstand van de Palestijnen tegen de Israëlische bezetting, schakelde snel over op het principe van gewapend verzet, en riep op tot de vernietiging van Israël.

Maar de Palestijnse politiek veranderde in 1993 aanzienlijk na de Oslo-akkoorden, een reeks akkoorden tussen de Israëlische regering en de Palestijnse Bevrijdingsorganisatie PLO met als doel een alomvattend vredesakkoord tot stand te brengen.

De gewapende vleugel van Hamas, de al-Qassam Brigades, verzetten zich dat proces en groeiden snel uit tot het  belangrijkste gewapende verzet tegen Israël. Aanvankelijk lanceerden ze een reeks zelfmoordaanslagen die aanhielden tijdens de eerste jaren van de tweede Intifada (2000-2005), om vervolgens over te gaan op raketten als belangrijkste tactiek.

Net als Hezbollah opereert ook Hamas als een politieke partij. Het won de parlementsverkiezingen in 2006, en in 2007 verwierf het de controle over de Gazastrook na een bloedige strijd met de rivaliserende partij Fatah, waarbij meer dan honderd doden vielen. Hamas controleert sindsdien Gaza en toont weinig tolerantie voor de politieke oppositie. De partij heeft sindsdien nooit verkiezingen gehouden en politieke tegenstanders en critici worden regelmatig gearresteerd. Er zijn ook berichten over martelingen.

Intussen werd de gewapende vleugel steeds geavanceerder. Het arsenaal omvat nu duizenden raketten, waaronder langeafstandsraketten en drones.

Hoe verschillen Hamas en Hezbollah van elkaar?

Hamas heeft steeds meer financiering, wapens en training uit Iran gekregen, maar is minder onderdanig aan Iran minder vanuit Iran gedirigeerd dan Hezbollah, dat vrijwel uitsluitend door Iran wordt gesteund en zijn richtlijnen van de Islamitische Republiek krijgt.

Bovendien deelt Hamas, als soennitische groep, niet de sjiitische religieuze band met Iran die Hezbollah en de meeste Iraanse bondgenoten wel hebben. Het gevolg daarvan is dat Hamas, hoewel het ongetwijfeld profiteert van de steun van Iran, onafhankelijker kan opereren dan Hezbollah.

Zo heet Hamas in het verleden ook steun gekregen van onder meer Turkije en Qatar, en opereert het daardoor relatief autonoom. De groep had lange tijd ook meningsverschillen met Iran over tegengestelde standpunten in Syrië.

Op dit moment is dit vooral een oorlog tussen Israël en Hamas. Maar Hezbollah blijft een bedreiging voor Israël. Als de groep wordt geactiveerd door Iran, zou een volledige betrokkenheid de loop van het conflict snel doen veranderen, en waarschijnlijk een regionale oorlog ontketenen.

-

Deze analyse is oorspronkelijk verschenen bij IPS-partner The Conversation.