Hoort yoga in het lessenpakket? (OPINIE)

Yoga is een internationaal fenomeen. De bekendste houdingen, zoals de cobra, de sfinx en het kind, zijn de afgelopen decennia overal ter wereld aangenomen. Deze sport/spirituele verrijking/levenskunst wordt wereldwijd beoefend door jong en oud. De hype werd een blijvertje.

Slachtoffer van eigen succes

Journaliste en yoga-adepte Marie Kock toonde in haar boek aan hoe de eeuwenoude yogapraktijk verspreid is over de hele planeet en is uitgegroeid tot dé new age-sport. Yoga werd de favoriete ontspanning voor wie zijn of haar persoonlijke ontwikkeling en geluk wil stimuleren. De sport werd het slachtoffer van zijn eigen succes, heruitgevonden door het Westen, en groeide uit tot een heuse business.

Yoga wordt soms zelfs als politiek instrument ingezet. De Indiase premier Narendra Modi plaatste yoga in de schijnwerpers als nationaal erfgoed, glorifieert er de landelijke politiek mee en linkt zijn leiderschap aan de herintroductie van yoga in India. Er is bovendien een internationale yogadag (21 juni), wat aantoont dat yoga veel meer is dan een lichamelijke activiteit alleen. De bewegingsleer is ook door de Unesco uitgeroepen tot immaterieel erfgoed van de mensheid. Miljoenen Europeanen en honderden miljoenen wereldburgers doen aan yoga. De activiteit wordt beoefend op nationaal, regionaal en lokaal niveau en in talloze verenigingen.

Boomende yogamatjes tijdens de lockdown

Tijdens de lockdown was het woord yoga een van de meest populaire termen in zoekmachines. De verkoop van yogamatjes kende een spectaculaire stijging. En tijdens deze ongeziene gezondheidscrisis is ook het aantal yogablogs en initiatievideo’s exponentieel gestegen. 

Tegelijk sport en ontspanning, leidt yoga ook tot een spirituele verrijking, door een betere kennis van je lichaam en je ademhaling. Studies tonen de voordelen aan van de combinatie van yoga met meditatie. Het regelmatig beoefenen van yoga verbetert de aandacht, het concentratievermogen, het beheersen van stress en emoties, dankzij een vermindering van het niveau van cortisol, het stresshormoon.  De gunstige effecten van yoga op cognitieve leerprocessen zijn inmiddels ook steeds duidelijker bewezen, net als het effect van een verbeterd welbevinden bij leerlingen en leerkrachten.

Integratie op school

Yoga wordt nu al beoefend in Europese scholen, zowel in kleuterscholen, lagere scholen als in het middelbaar onderwijs. Die beweging breidt zich uit en de grootte van die groei wordt momenteel bestudeerd. Veel leerkrachten getuigen van groeiende interesse om yoga op te nemen in het leerpakket. 

De eerste initiatieven om yoga te introduceren op school, kwamen van leerkrachten die zelf fan waren. Voor hen was yoga een geheel van lichaams- en ademhalingsoefeningen, al dan niet met een spiritueel luik. Vandaag onderstrepen steeds meer leerkrachten het belang van yoga voor een beheerste ademhaling en een betere kennis van je eigen lichaam. De spirituele dimensie is steeds minder aanwezig. Yoga wordt nu vooral gezien als een ontspanningsactiviteit, zowel fysiek als mentaal, en als een positieve bijdrage aan een goed schoolklimaat, wat het leerproces bevordert. Erkende verenigingen zoals de Franse ‘Recherche du Yoga dans l’Éducation’ begeleiden de vele initiatieven op onderwijsvlak, er worden vormingen en workshops aangeboden.

Yoga in het lessenpakket

De scholen zelf staan ook steeds minder afwijzend tegenover de opname van deze vorm van lichamelijke expressie in het lessenpakket. Leerkrachten die yoga beoefenen met hun leerlingen, wijzen op het positieve onthaal door ouders en kinderen. 

Vraag is welke plaats yoga precies dient in te nemen op school. Alternatieve yoga-activiteiten die vandaag worden aangeboden, wijzen op de nood aan een onderwijsvisie die kinderen en jongvolwassenen globaal benadert, met oog voor cognitieve maar ook lichamelijke en emotionele leerprocessen. Blijft schoolyoga beperkt tot enkele militante leerkrachten? Kan yoga geïntegreerd worden in reeds bestaande vakken op school? Of wordt yoga een hefboom om vakoverschrijdende activiteiten te ontwikkelen en een integraal onderwijs te creëren? 

Sylvain Wagnon doceert onderwijswetenschappen aan de Universiteit van Montpellier. Sihame Chkair is doctor in de gezondheidseconomie en doctoreert in onderwijswetenschappen aan de Universiteit van Montpellier.