In volle coronacrisis start ook orkaanseizoen in Caraïben

Het orkaanseizoen loopt in het Caraïbisch gebied traditioneel van 1 juni tot 30 november. In Puerto Rico vrezen ze dat er weer een orkaan als Maria zit aan te komen. Maria maakte in september 2017 meer dan drieduizend dodelijke slachtoffers op het eiland, de economische schade beliep 92 miljard dollar.

In juli 2019 werd een herstelprogramma gelanceerd, maar dat willigde tot dusver slechts 0,3 procent van de meer dan 28.700 verzoeken in van mensen die dakloos waren geworden, zeggen meerdere rapporten.

Geen oefening in Cuba

“De autoriteiten hebben nog niet veel gedaan dit orkaanseizoen, en als ze wel iets gedaan hebben, dan hebben ze het niet gemeld”, vertelt musicologe Wilma Colón vanuit San Juan, de Puerto Ricaanse hoofdstad. “We zitten midden in covid-19, we hadden toch al iets moeten vernemen.”

In Cuba, met 11 miljoen inwoners het grootste eiland in het Caraïbische gebied, is er geen Meteoro geweest, de oefening die normaal elk jaar enkele weken voor het begin het orkaanseizoen plaatsvindt.

Zowel overheidsinstanties als burgers nemen daaraan deel. Meerdere maatregelen worden dan getest, onder meer tegen droogte, aardbevingen, brand en een lek met giftige stoffen.

Alleen maar over coronavirus

“Vanaf de tweede helft van mei dringen de media, de televisie, allemaal staatseigendom, normaal gezien aan op het snoeien van bomen en het schoonmaken van rioleringen, maar nu ging het alleen maar over het coronavirus”, zegt Elio Chávez, een inwoner van Havana.

Op 11 maart, toen de eerste gevallen van covid-19 in het land werden geregistreerd, heeft de overheid het systeem geactiveerd dat de bevolking en de economie moet beschermen tegen uitzonderlijke situaties zoals oorlog, natuurverschijnselen of epidemieën.

Het systeem voorziet onder meer in vroegtijdige waarschuwing en in prognoses en evaluatie van de risico's. Het staat onder leiding van de Nationale Defensieraad, is in de 15 provincies en 168 gemeenten aanwezig, en heeft zijn effectiviteit al bewezen door het aantal doden te beperken bij orkanen, tornado's en zware regenval.

Drie tot zes zware orkanen

Barbados, Saint Vincent en de Grenadines, Guadeloupe, Saint Lucia, Saint Kitts en Nevis, Martinique, Jamaica en Cuba zelf zijn in de eerste maanden van dit jaar al door een zware droogte getroffen. Dat zou een voordeel moeten zijn bij orkanen, omdat wind en stormvloeden dan minder schade veroorzaken.

Het Amerikaanse meteorologische agentschap NOAA voorspelde voor dit jaar een intenser orkaanseizoen in de Atlantische Oceaan, de Caraïbische Zee en de Golf van Mexico.

Hun modellen voorspellen dertien tot negentien tropische stormen, waarvan er zes tot tien kunnen uitgroeien tot een orkaan met windsnelheden van minstens 119 kilometer per uur. Drie tot zes stormen kunnen zelfs zware orkanen worden, orkanen van categorieën drie tot vijf, met windsnelheden van minstens 178 kilometer per uur, die vaak zware schade veroorzaken.

Grootste risico voor de mensheid

Volgens het Global Risk Report 2018 van het Wereld Economisch Forum vormen extreme weersomstandigheden “het grootste risico voor de mensheid”.

Verschillende studies analyseren de nauwe relatie tussen de stijging van de temperatuur van de oceanen als gevolg van klimaatverandering en de toename van het aantal en de kracht van tropische cyclonen.

Zowel Maria als Irma (in oktober 2017) bereikten categorie vijf, de hoogste op de schaal van Saffir-Simpson. Ze lieten een spoor van vernieling achter. Landen als Barbuda en Dominica en ook de Amerikaanse Maagdeneilanden zagen hun ontwikkeling met enkele decennia teruggedraaid, melden rapporten van multilaterale organisaties.

De laatste grote orkaan die de Caraïben trof was Dorian in september 2019. In de Bahama’s werden windsnelheden van 295 kilometer per uur gemeten. Zeventig mensen kwamen om, driehonderd mensen raakten vermist en de materiële schade was enorm.

Economische krimp

Voor 2020 voorspelt de Economische Commissie voor Latijns-Amerika en het Caraïbisch gebied (Cepal) een economische krimp van 2,5 procent, een gevolg van de dalende toeristische vraag.

Dit is zorgwekkend voor de kleine Caraïbische eilandstaten, waarvan de economieën sterk afhankelijk zijn van het toerisme.

Op 26 mei waarschuwde Cepal-hoofd Alicia Bárcena dat de regio een “perfecte storm” doormaakt, een combinatie van de grootste economische recessie van de eeuw, de toename van de werkloosheid, de toename van het aantal mensen in armoede, en nu ook grotere buitenlandse beperkingen en minder beschikbare liquiditeit.

Altijd voorbereid

Volgens de Cubaanse meteoroloog José Rubiera is de grootste uitdaging om altijd voorbereid te zijn, vooral “dit seizoen, midden in covid-19, wanneer de autoriteiten en de bevolking sociale afstands- en hygiënemaatregelen moeten handhaven en de civiele beschermingsinstanties schuilplaatsen en andere voorzieningen voor de bescherming van de bevolking moeten organiseren.”

In de afgelopen jaren hebben instellingen zoals de Climate Studies Group van de University of the West Indies (Jamaica) en het Caribbean Institute of Meteorology and Hydrology (Barbados) meer en betere apparatuur gekocht om het weer te bewaken.

In het gebied zijn ook tientallen automatische klimaatstations geïnstalleerd door het Centrum voor Klimaatverandering van de Caribische Gemeenschap. Dankzij de data worden de modellen en de responsstrategieën beter.

Veerkracht verhogen

In 2019 hebben de Dominicaanse Republiek en Cuba gezamenlijke programma’s gelanceerd (Ponte Alert Caribe en Aprendiendo de las experiencias del huracán Irma y María) die in beide landen de preventie, mitigatie en respons bij natuurrampen moeten versterken en zo de veerkracht moeten verhogen.

De programma’s kregen de steun van de Europese Unie en van humanitaire organisaties als Oxfam, Plan International, Habitat for Humanity en Humanity & Inclusion. Ook het Rode Kruis en verenigingen van mensen met een handicap in beide landen zijn erbij betrokken.

Deze programma's “hebben de samenwerkingsmechanismen tussen instellingen en overheden versterkt en de systemen voor vroegtijdige waarschuwing, waarschuwingspunten en risicobeheercentra verbeterd”, zegt Luis Miguel Rondón van het Centrum voor Milieudiensten in de Cubaanse provincie Matanzas.

“Er zijn ook handleidingen en communicatiemateriaal gemaakt, en studies naar over gevaar, kwetsbaarheid en risico’s zijn bijgewerkt. Daardoor worden we beter opgeleid en voorbereid op orkanen of andere natuurlijke verschijnselen.”