Zo redden grazers de plantendiversiteit

Twee belangrijke oorzaken van het verlies van plantendiversiteit zijn het gebruik van meststoffen en het verdwijnen van grazende zoogdieren. Om te verklaren hoe deze twee zaken de diversiteit verlagen, wordt vaak de concurrentie om licht tussen plantensoorten aangehaald. 

“Wanneer een gebied bemest wordt, reageren niet alle plantensoorten op dezelfde manier”, zegt Yann Hautier van de Universiteit van Utrecht. Sommige soorten zijn snelle groeiers. Met mest worden die snel groter en zetten zo andere plantensoorten in de schaduw. “Aan de andere kant halen herbivoren juist plantenbiomassa weg, waardoor andere planten toegang tot licht krijgen en daarmee een kans om te groeien en te overleven”, legt Hautier, medeauteur van de studie, uit. 

Direct bewijs gevonden

Hoewel deze ideeën al tientallen jaren bestaan, was het bewijs voor de rol van licht in natuurlijke omgevingen tot nu toe indirect. Het gebrek aan direct bewijs heeft tot stevige discussies geleid, weet Hautier. 

“Tot nu toe hebben onderzoekers de concurrentie om licht indirect gemanipuleerd, bijvoorbeeld door vegetatie terug te binden”, zegt hij. “Maar als je dat doet, verander je meer dan alleen de hoeveelheid licht waaraan planten worden blootgesteld. Het is ook een uitdaging om rechtstreeks licht toe te voegen aan een natuurlijke omgeving. Je hebt lampen nodig die geen warmte produceren, een waterdichte installatie en elektriciteit dicht bij de planten.”

Experimentele opzet

De onderzoekers uit Finland, Nederland en Duitsland gingen de uitdaging aan met een nieuwe experimentele opzet: ze gebruikten LED-lampen om extra licht toe te voegen aan de onderste laag planten in een natuurlijk grasland.

De experimenten werden uitgevoerd in Duitsland. Als eerste stap bemestten de onderzoekers delen van het grasland. Zoals verwacht zorgde dit ervoor dat de plantendiversiteit plaatselijk omlaagging. Toen zij de LED-lampen gebruikten om licht toe te voegen aan diezelfde gebieden, keerde de diversiteit er terug. 

Als tweede stap zetten de onderzoekers schapen in om de invloed van herbivoren te onderzoeken. Toen de dieren werden toegelaten tot gebieden die eerder niet werden begraasd, herstelde daar de plantendiversiteit. Tegelijkertijd zorgde het toevoegen van licht aan gebieden die zonder herbivoren werden gehouden ook voor een toename van de plantendiversiteit.

De onderzoekers ontdekten ook dat het verhaal niet eenduidig was. Hautier: “In bemeste gebieden zonder herbivoren herstelde de plantendiversiteit in eerste instantie toen we het licht toevoegden. Maar na een tijdje verdween het positieve effect van het toegevoegde licht en daalde de diversiteit weer. Dit benadrukt twee dingen: dat licht een belangrijke factor is, maar niet de enige, en dat herbivoren de effecten van bemesting op de concurrentie om licht kunnen overtreffen.”

Grazers en natuurbeheer

“Onze resultaten benadrukken hoe belangrijk het is om inheemse herbivoren te behouden en om duurzame veebegrazing te gebruiken als beheerstrategie”, zegt Anu Eskelinen, hoofdauteur van het artikel dat gisteren is verschenen in Nature. 

Ook pleit ze ervoor om rewilding -  het terugbrengen van herbivoren naar gebieden waar ze zijn uitgestorven- in te zetten als instrument om de verloren plantendiversiteit terug te brengen. 

“Het belangrijkste is dat we nu één belangrijk mechanisme kennen, namelijk het verminderen van concurrentie om licht, waardoor herbivoren de plantendiversiteit beschermen.”

“We gaan natuurlijk geen lampen gebruiken in onze graslanden”, vult Hautier aan. “Hoewel herbivoren goed zijn voor de plantendiversiteit in bemeste graslanden, is de diversiteit nog steeds lager dan in onbemeste gebieden. Dus als we meer diversiteit willen, moeten we stoppen met bemesten”, concludeert hij.