Tanzania kan ruzies tussen boeren en nomaden niet meer sussen

Van de Tanzaniaanse Kustregio tot de Kilimanjaro doen zich al decennialang conflicten voor, soms met dodelijke afloop. Op 12 januari kwamen tien mensen om in het district Kiteto in Centraal-Tanzania. Masai-herders zouden in het reservaat Embroi Murtagosi huizen hebben opgeblazen. Plaatselijke boeren beschuldigen ambtenaren ervan samen te spannen met de Masai in hun pogingen hen te verdrijven.

"Het is geen geheim dat we geïntimideerd worden. Er zijn mensen die ons hier weg willen hebben", zegt Kisioki Mesiaya, een boer in Kiteto. De herders zijn doorgaans in de meerderheid en ze oefenen door omkoperij stevige invloed uit op de politiek.

Tanzania heeft ongeveer 21 miljoen stuks vee. Het grootste aantal in Afrika, na Ethiopië en Soedan. Uit overheidscijfers blijkt dat de veeteelt goed is voor ongeveer 30 procent van het bruto nationaal
product. Kleine boeren produceren meer dan 90 procent van het voedsel in het land. Van de 94,5 miljoen hectare grond is slechts 44 miljoen hectare geschikt als landbouwgrond.

Kennisgebrek

De hevigste ruzies tussen herders en boeren vonden in december 2000 plaats in het district Kilosa in de regio Morogoro. Bij die confrontatie kwamen 38 boeren om. De vijandigheden laaiden in 2008 weer op. Toen werden huizen in brand gestoken en kwamen acht mensen om. Ook werd vee
gestolen.

Martha Umbulla, districtscommissaris in Kiteto, ontkend dat overheidsfunctionarissen zich laten omkopen om partij te kiezen tegen de boeren. "Die beschuldigingen kloppen niet", zegt ze.

Experts beweren dat de ruzies worden aangezwengeld door etnische haat, gebrek aan grond en water, slecht landmanagement en bevolkingsgroei. De meeste ruzies zijn een direct of indirect gevolg van "besluiten en acties door diverse overheidsinstanties", zegt Yefred Myenzi,
onderzoeker bij het Land Rights Research and Resources Institute, plaatselijk ook bekend als HakiArdhi.

De strijd om land is een gevolg van gebrek aan kennis van de wetgeving, slechte participatie van de lokale bevolking in de politiek en schending van de wet door overheidsfunctionarissen. Van de 42 miljoen Tanzanianen heeft slechts 0,02 procent officiële eigendomspapieren als het gaat om
grond.

"We zien een toestroom van investeerders die land nodig hebben voor commerciële landbouw, veeteelt of mijnbouwactiviteiten. Dat leidt tot conflicten met de plaatselijke bevolking die zonder goede procedures van het land verdreven wordt", zegt hij.

Sociaal probleem

Het huidige systeem houdt geen rekening met de Masai-nomaden, zegt Myenzi. "Hoewel de wet vereist dat elk dorp een grondplan heeft, is dat in veel dorpen als gevolg van de conflicten nog niet het geval."

Henry Mahoo, hoogleraar landbouwtechniek aan de Sokoine-landbouwuniversiteit, zegt dat dergelijke plannen noodzakelijk zijn. "Zo kan duidelijk aangegeven worden welke grond door herders en welke grond door boeren gebruikt mag worden."

Het probleem achter de conflicten is volgens hem groter dan het lijkt. "Alle betrokken partijen moeten bij de onderhandelingen betrokken worden. Boeren en herders moeten openlijk kunnen praten over hun problemen. De conflicten zijn een symptoom van een groeiend sociaal
probleem. Er lopen veel mensen werkloos rond en die kun je eenvoudig opstoken."

Meshack Saidimu, een Masai-herder in Mbalili, zegt dat de meeste conflicten ontstaan doordat de overheid geen grond aanwijst voor nomaden. "Wij zijn de zondebok voor al deze problemen. De Masai zijn gedisciplineerde mensen. Ze worden niet zomaar gewelddadig om het geweld", zegt hij.

De ruzies over land hebben ook geleid tot voedseltekorten bij boeren. Veel van hen konden hun oogst niet binnenhalen, uit angst voor vergeldingsacties door woedende herders. "De boeren klagen dat het vee van de nomaden, op zoek naar drinkwater en weidegrond, hun gewassen vertrapt. De herders beweren dat de dieren vaste paden gebruiken zonder schade aan te richten aan de gewassen", zegt Myenzi. Een blijvende oplossing komt volgens hem alleen in zicht als beide partijen elkaar waarderen en respecteren.