Slimme steden: vooruitgang of marketing?

Slimme steden of smart cities – steden die op allerlei terreinen digitale en fysieke technologie mengen om efficiënter te werken – staan centraal op Habitat III, de derde VN-conferentie over wonen en duurzame stadsontwikkeling van 17 tot 20 oktober in Quito (Ecuador).

Nieuwe problemen creëren

“Achter het concept schuilt heel veel marketing”, waarschuwt Leonardo Aranda, medeoprichter van Medialabmx. Deze Mexicaanse organisatie ontwikkelt sinds 2013 technologie voor sociale en culturele doeleinden.

Het valt nog te bezien of slimme steden “echt een oplossing gaan bieden of niets meer zijn dan een woordspel van grote bedrijven die op zoek zijn naar forse overheidsinvesteringen en een discours gevonden hebben dat zeer goed in de markt ligt bij steden.”

Technologieën kunnen stadsproblemen oplossen maar ze kunnen er tegelijk nieuwe creëren, zegt Aranda. “Dat is het algemene probleem met technologie: ze lost niet zomaar problemen op, alles hangt af van haar ontwerp.”

Verklaring van Quito

In de ontwerptekst van de Verklaring van Quito over duurzame steden, die op 10 september is goedgekeurd, kiezen de landen voor “een slimme stad die gebruik maakt van de kansen die de digitalisering en schone energie en technologie bieden, en ook van innoverende transporttechnologieën. Het moet de mensen mogelijkheden bieden om milieuvriendelijker beslissingen te nemen en duurzame economische groei te bevorderen en het moet de dienstverlening verbeteren.”

In Latijns-Amerika woont 80 procent van de 600 miljoen inwoners in steden. Grote steden kampen met files, luchtvervuiling, watertekort, ruimtelijke wanorde, stijgende temperaturen en omslachtige procedures.

Eerst dacht men dat applicaties voor telefoons en andere intelligente toestellen de basis konden vormen voor een digitale omgeving die deze problemen zou aanpakken. Geen stad die zo geen applicatie heeft ontwikkeld. Maar deze visie bleek snel achterhaald.

Geen doel op zich

Verscheidene steden werken nu aan intelligente oplossingen. De resultaten zijn nog niet goed zichtbaar.

Medellín, de tweede stad van Colombia, spreekt het meest tot de verbeelding omdat het technologie als een instrument ziet, niet als een doel op zich. Het project Ciudad Intelligente van het stadsbestuur koppelt de inzet van informatie- en communicatietechnologie nadrukkelijk aan sociale innovatie, duurzaamheid, open bestuur en burgerparticipatie.

De stad kreeg daarvoor de prestigieuze Lee Kuan Yew World City Prize, die sociale innovatie in grootsteden bekroont.

Ook in andere Latijns-Amerikaanse landen zijn steden volop bezig hun digitale dienstverlening grondig te verbeteren. Dat is onder meer het geval in Rio de Janeiro (Brazilië), Santiago (Chili) en Montevideo (Uruguay).

Eerst basisbehoeften

Ook Zulma Bolívar, voorzitster van het Grootstedelijk Instituut voor Stedenbouw in het Venezolaanse Caracas, ziet veel marketing in de naam smart cities. “Steden moeten op de eerste plaats in de basisbehoeften voorzien, pas nadien kunnen ze iets gesofisticeerder ambiëren, zoals een internetverbinding. We aanvaarden en assimileren de technologie, ze vergemakkelijkt processen. Maar wanneer je niet kunt buitenkomen met een telefoon, hoe slim is die stad dan?” 

De experts hopen dat Hábitat III duidelijkheid brengt over de beste manier om steden slimmer te maken.

“De verklaring (van Quito) kan goed klinken of net heel algemeen zijn”, zegt Aranda. “De innovatie kan heel veel dingen betekenen, onder meer intelligente transportnetwerken bouwen die gemengde mobiliteit mogelijk maken, of nieuwe eenheden plaatsen met geolocatie.” Daarvoor zullen veel overheidsinvesteringen nodig zijn.

Voor Bolívar moet de VN-top aandacht besteden aan kleine steden. “Daar hebben ze zelfs nog geen mobiele telefonie.”