1500 talen halen wellicht het einde van de eeuw niet

De studie is de eerste in haar soort om alle verschillende factoren in kaart te brengen die bedreigde talen onder druk zetten.

Wetenschappers van de Australian National University (ANU) hebben daarvoor een aantal ‘voorspellers’ geïdentificeerd. Hoe meer voorspellers aanwezig, hoe groter de kans dat de taal het einde van de eeuw niet zal halen.

Helft van de talen in gevarenzone

Volgens coauteur Lindell Bromham werd zo aangetoond dat de helft van de huidige zevenduizend erkende talen zich in de gevarenzone bevinden.

“We ontdekten dat, zonder snelle interventie, drie keer meer talen zullen uitsterven in de volgende veertig jaar. Dat wil zeggen dat op het einde van de eeuw zo’n 1500 talen niet meer gesproken zullen worden.”

De resultaten van het onderzoek zijn gepubliceerd in het vakblad Nature Ecology and Evolution.

Tweetalig onderwijs

In totaal identificeerden de onderzoekers 51 factoren die kunnen dienen als voorspellers van de levensvatbaarheid van een taal. “Sommige waren heel verrassend”, zegt Bromham.

Een zo’n opmerkelijke bevinding is dat meer jaren van scholing lokale talen net extra kunnen bedreigen. De Australische onderzoekers pleiten er daarom voor om leerplannen te ontwikkelen die tweetalig onderwijs ondersteunen, waarbij er zowel wordt ingezet op de inheemse taalvaardigheid als het gebruik van de regionaal dominante taal.

Ook bleek de dichtheid van een wegennetwerk heel bepalend voor het al dan niet overleven van een taal.

“Contact met andere lokale talen is niet het probleem. Talen die in contact komen met veel andere inheemse talen, blijken juist mínder kans te hebben om uit te sterven. Maar we ontdekten wel dat hoe meer wegen er zijn die steden en dorpen met andere steden verbinden, hoe groter het risico wordt dat talen in gevaar komen. Het is alsof wegen dominante talen helpen om als een pletwals over kleinere talen heen te rollen.”

Decennium van de Inheemse Talen

De Australische onderzoekers hadden een goede reden voor dit grootschalige wereldwijde onderzoek. Hun land kent namelijk het snelste verlies van inheemse talen. “Vóór de kolonisering waren er zeker 250 talen in omloop”, zegt coauteur Felicity Meakins van de University of Queensland. “Nu worden er nog maar veertig verschillende talen gesproken en slechts twaalf daarvan worden aan kinderen onderwezen.”

VN-organisatie Unesco zal vanaf 2022 aandacht vragen voor het ‘Decennium van de Inheemse Talen’. “Een unieke kans om de resultaten van deze belangrijke studie mee te nemen en een plan uit te werken om talen met een hoog risico op uitsterven te beschermen”, concludeert Bromham.

Waarom dat zo belangrijk is, daarover is ze helder: “Als talen verloren gaan, verliezen we zoveel van onze menselijke culturele diversiteit. Elke taal is briljant op zijn eigen manier.”