Nepherinneringen door nepnieuws beïnvloeden verkiezingen

Onderzoekers richtten zich op nieuws dat vorig jaar in de week voor het Ierse referendum over het legaliseren van abortus werd verspreid. Ze vroegen 3140 kiezers eerst hoe zij van plan waren te stemmen in het referendum.

Nadien presenteerden ze elke deelnemer zes nieuwsberichten. Daarbij waren twee verzonnen berichten, die voor- en tegenstanders lieten zien die illegaal of opruiend gedrag vertoonden. Na het lezen van elk verhaal werd de deelnemers gevraagd of ze hadden gehoord over de gebeurtenis in het bericht, en of ze er specifieke herinneringen aan hadden.

Bijna de helft

De deelnemers kregen vervolgens te horen dat sommige van de berichten verzonnen waren. Ze moesten het fake news er trachten uit te halen. Op het einde moesten ze nog een cognitieve test doen.

Bijna de helft van de deelnemers zei zich ten minste een van de verzonnen gebeurtenissen te herinneren. Verschillende onder hen herinnerden zich zelfs heel wat details over de verzonnen gebeurtenis.

De nepherinnering hing vaak samen met het politieke standpunt. Voorstanders van het legaliseren van abortus herinnerden zich eerder een verzonnen gebeurtenis over tegenstanders van het referendum. Omgekeerd herinnerden tegenstanders zich eerder een verzonnen gebeurtenis over voorstanders van het referendum.

Makkelijk te misleiden

Toen ze te horen kregen dat sommige berichten fake waren, veranderen veel deelnemers hun standpunt niet: ze vroegen zich niet af of hun herinnering wel klopte.

Nog sterker is dat verschillende deelnemers details opdisten die zelfs niet in de valse berichten voorkwamen.

Voor hoofdauteur Gillian Murphy van University College Cork toont dit onderzoek hoe makkelijk kiezers te misleiden zijn. “Dit toont aan hoe gemakkelijk het is om iemand volledig verzonnen herinneringen te bezorgen, ook al koestert de kiezer bepaalde vermoedens en zelfs al is hij expliciet gewaarschuwd dat hij fake nieuws te zien heeft gekregen.”

Cognitief vermogen

Wie lager scoorde op de cognitieve test, had niet meer valse herinneringen dan wie hoger scoorde. Maar wie lager scoorde, was wel eerder geneigd valse berichten te onthouden die overeenkwamen met zijn politieke mening.

Dat suggereert dat mensen met een hoger cognitief vermogen eerder geneigd zijn hun persoonlijke vooroordelen en hun nieuwsbronnen in twijfel te trekken, concluderen de onderzoekers in het tijdschrift Psychological Science.

Amerikaanse presidentsverkiezingen

Volgens de onderzoekers kan nepnieuws vergelijkbare effecten hebben in andere politieke contexten, onder meer bij de Amerikaanse presidentsverkiezingen van volgend jaar.

“In een zeer emotionele partijgebonden politieke strijd, zoals de Amerikaanse presidentsverkiezingen van 2020, kunnen kiezers zich volledig verzonnen nieuwsverhalen ‘herinneren’”, zegt hoofdauteur Gillian Murphy. “Ze zullen zich waarschijnlijk schandalen ‘herinneren’ waar de tegenkandidaat slecht uitkomt.”

De onderzoekers zijn van plan hun studie uit te breiden naar de invloed van valse herinneringen in het Brexit-referendum en de #MeToo-beweging.

Misinformation effect

Murphy werkte behalve met een collega van University College Dublin samen met de prominente Amerikaanse geheugenonderzoeker Elizabeth Loftus (Universiteit van Californië, Irvine). Zij is gespecialiseerd in het zogeheten misinformation effect, waarbij informatie die men na een bepaalde gebeurtenis krijgt, de herinnering aan de eigenlijke gebeurtenis beïnvloedt.

Het is zeer belangrijk de psychologische effecten van fake news te begrijpen, zegt Loftus, vooral nu digitale technologie het makkelijker maakt om valse berichten, foto’s en vooral video’s te maken. “Mensen laten zich leiden door hun nepherinneringen en het is vaak moeilijk om hen ervan te overtuigen dat nepnieuws nep is", zegt Loftus.

"Hoe gaan we voorkomen dat mensen worden misleid nu de mogelijkheden om nieuws ongelooflijk overtuigend te maken toenemen? Dat is een probleem waar vooral psychologische wetenschappers het antwoord kunnen op vinden.”

86 procent slachtoffer

Uit een ander recent onderzoek https://www.ipsnews.be/artikel/86-procent-internetgebruikers-slachtoffer-nepnieuws blijkt dat 86 procent van de internetgebruikers al slachtoffer is geweest van nepnieuws.

In de meeste gevallen werd dat verspreid via Facebook, maar ook YouTube, blogs en Twitter werden genoemd.

Ipsos deed daarvoor onderzoek onder 25.000 internetgebruikers in 25 landen, in opdracht van het Centre for International Governance Innovation (CIGI).