Plotse vrede doet zowel shoppers als vluchtelingen uit Eritrea naar Ethiopië trekken

“Asmara! Asmara! Asmara!”: het is een nieuwe kreet van de jongens die uit de minibusjes hangen in de steden van de Ethiopische Tigray-regio, langsheen de grens met Eritrea. Een minibusje stopt er voor de lunch, op het 300 kilometer lange traject tussen Mekelle, de hoofdstad van Tigray, en de Eritrese hoofdstad Asmara. De historische detente tussen beide landen betekent nu dat Eritreeërs een van de gevaarlijkste grenzen ter wereld kunnen oversteken zonder paspoort of vergunning. 

Twee richtingen 

Aan de grens zelf toont de rij Eritreërs die staat aan te schuiven in de richting van Asmara aan dat lang niet alle Eritreeërs op zoek zijn naar een vluchtelingenstatus in Ethiopië. Dat is nochtans waar veel mediaberichten op hameren. 

“Ik kwam van Addis Abeba naar Asmara nadat de grens was geopend om voor het eerst in 26 jaar mijn vader te zien”, vertelt Senait, een Eritreeër die naar Ethiopië verhuisde na een huwelijk met een Ethiopische, en vervolgens na het uitbreken van de oorlog tussen de twee landen niet terug kon. “Hij stierf tien dagen na mijn aankomst.”

Senait keert nu terug naar Eritrea om zijn oom naar Asmara terug te brengen. “Het zal er beter zijn voor hem bij de familie daar dan in Addis. Maar ikzelf keer terug naar mijn gezin in Ethiopië”. 

Ethiopian airlines heeft een verbinding opgestart tussen Addis Abeba en Asmara, maar de meeste Ethiopiërs verkiezen de goedkopere optie van een binnenlandse vlucht naar de noordelijke stad Mekelle om dan met de bus verder te reizen. 

Culturele band 

In de brede avenues en op de markt van Mekelle heerst een vrolijke sfeer tussen de palmbomen. De stad is overspoeld door Eritreeërs die zich herenigen met hun familie en er het kleurrijke sociale leven en de shopping scene komen opsnuiven, voor ze terugkeren naar Eritrea. 

Mekelle was ooit bekend voor de lange kamelenkonvooien met zout uit de Danakil-woestijn. Nu worden op de drukke markt vooral granen, bouwmaterialen en brandstof verhandeld. “In Eritrea zijn er beperkingen op hoeveel geld je per maand kunt ophalen bij de bank”, zegt Teberhe, een ondernemer uit Mekelle. “Maar ze slaan volop bouwmaterialen in voor wanneer de bouwbeperkingen thuis opgeheven worden.”

De uitwisseling wordt geholpen door de gedeelde taal, religie en culturele en sociale tradities in Eritrea en Tigray. Die bestonden al eeuwen voor Eritrea in 1993 onafhankelijk werd. 

“We hebben een sterke affiniteit met de Eritreeërs”, zegt Huey Berhe, inwoner van Mekelle. Zo hebben veel inwoners van Tigray familieleden in Eritrea en omgekeerd. “We zijn hetzelfde volk. Ik kan de pijn voelen van de isolatie die ze hebben moeten doorstaan. Ik heb ook veel vrienden die van hun familie gescheiden werden door de oorlog.”

Vrede, maar ook welvaart?

“De zaken lopen behoorlijk goed”, zegt Tesfaye, die in de week in de cementfabriek buiten Mekelle werkt maar in het weekend een centje bijverdient met het wisselen van de Ethiopische birr en de Eritreese nakfa voor wie de grens wil oversteken. “Het is een kans voor ons, nu de banken nog geen geld wisselen.”

De open grens heeft geleid tot vrij verkeer van materialen en handel in beide richting, en de handelaren van de steden in Tigray en in Asmara pikken daar een graantje van mee. De verwachting is dat de economische activiteit alleen maar zal toenemen. 

“We hebben heel wat Eritreeërs die hier overnachten”, zegt Ruta, die het Lalibela Hotel in het centrum van Mekelle runt. “Er is ook een sterke stijging in de verhuur van kamers in Mekelle dankzij het grote aantal Eritreeërs dat hier werk komt zoeken.”

Vluchtelingen

Maar het zijn lang niet alleen shoppers, handelaren en werkzoekenden die de grens oversteken. In het kantoor van het Ethiopische Ministerie voor Vluchtelingenzaken (ARRA) in Tigray worden volop formulieren gekopieerd . 

“Ethiopië heeft de Conventie van  Genève ondertekend, dus tot nog toe is er geen verandering in hun vluchtelingenstatus”, zegt Tekie Gebreyesas van ARRA. “De relatie tussen de twee landen is verbeterd, maar de interne situatie in Eritrea is nog steeds dezelfde.”

De steun is groot voor de nieuwe Ethiopische leider Abiy Ahmed, die vriend en vijand verraste met een vredesvoorstel voor Eritrea. Het dilemma waar zijn land nu mee te maken krijgt in de omgang met Eritreese vluchtelingen is een uitdaging op internationaal niveau. 

Geest uit de fles

“Vluchtelingen worden vaak voorgesteld als slachtoffers”, zegt Milena Belloni, die al een decennium lang onderzoek doet naar de vluchtelingenstroom uit Eritrea. “Dat beeld gaat voorbij aan de realiteit dat ze capaciteiten hebben en met dromen, wensen en aspiraties naar Ethiopië komen.”

Voor Teberhe is het duidelijk dat de situatie niet teruggedraaid kan worden. “Ik denk niet dat er een weg terug is voor de regering van Eritrea”, zegt Teberhe. “De Eritreeërs proeven nu van de vrijheid; de geest is uit de fles.”

HR-beelden bij deze reportage vindt u hier.