HRW: Onderzoeksrapport over schendingen in Jemen niet geloofwaardig

Het rapport ‘Hiding Behind the Coalition: Failure to Credibly Investigate and Provide Redress for Unlawful Attacks in Yemen’ telt negentig pagina’s en analyseert het werk van de onderzoekscel van de coalitie: het Joint Incidents Assessment Team (JIAT).

HRW ontdekte dat het werk van JIAT tekortschiet wat betreft de internationale standaarden aangaande transparantie, onpartijdigheid en onafhankelijkheid.

Dubieuze conclusies

JIAT werd opgericht in 2016 nadat er bewijzen waren opgedoken van schendingen van het oorlogsrecht. Volgens het rapport van HRW heeft de onderzoekscel echter gebrekkige analyses gemaakt en zijn dubieuze conclusies getrokken.

Een video die HRW naar aanleiding van het rapport maakte, toont onder meer verschillende sites in Jemen na luchtaanvallen. JIAT vond geen bewijzen dat hier (opzettelijke) fouten door de coalitie werden gemaakt. HRW trekt deze conclusies in twijfel op basis van eigen onderzoek.

“Langer dan twee jaar heeft de coalitie beweerd dat JIAT grondig onderzoek verrichtte naar de vermeende onwettelijke luchtaanvallen”, zegt Sarah Leah Whitson, directeur Midden-Oosten bij HRW.  “In werkelijkheid deden ze weinig meer dan oorlogsmisdaden toedekken. 

“Overheden die wapens verkopen aan Saudi-Arabië moeten weten dat dit schijnonderzoek hen niet beschermt en vrijpleit van medeplichtigheid aan serieuze schendingen in Jemen.”

Ongewilde fout

De conclusies die JIAT openbaar maakte, doen vragen rijzen over het onderzoek en over de manier waarop oorlogswetten werden toegepast, stelt HRW. De meerderheid vindt dat de coalitie correct handelde, de gevoerde aanval niet uitvoerde, of geen “onbedoelde” fout maakte. Na 31 juli 2018 heeft JIAT geadviseerd om verder onderzoek te voeren of disciplinaire maatregelen te nemen in slechts twee van ongeveer 75 publieke rapporten.

Volgens de JIAT-onderzoekers was de aanval op een waterbron in september 2016, met tientallen doden en slachtoffers als gevolg, een “ongewilde fout”. Toen medewerkers van HRW de site bezochten, vonden ze er sporen van minstens elf bominslagen.

JIAT bleek een luchtaanval ook rechtmatig te vinden omdat de coalitie een legitiem militair doelwit had geïdentificeerd. In niets bleek of ze ook afwogen of de aanval ook rechtmatig evenredig was of de genomen voorzorgsmaatregelen voldoende waren. Het onderzoek hier minimaliseerde schade aan huizen van burgers, ondanks fysieke bewijzen, zegt HRW. 

Geen schadeloosstelling, geen begeleiding

In 2015 bombardeerde de coalitie herhaaldelijk een wooncomplex in Mokha, waarbij minstens 65 mensen om het leven kwamen en tientallen anderen gewond raakten. JIAT concludeerde echter dat het complex “gedeeltelijk onbedoeld werd gebombardeerd.” 

HRW hekelt ook dat ondanks de gemaakte beloftes door de coalitie, het nog steeds niet duidelijk is voor burgerslachtoffers of hun naasten waar ze terecht kunnen voor een schadeloosstelling of begeleiding.

“Ik heb alles verkocht om de gewonden in mijn familie te kunnen verzorgen”, zegt een getuige in het rapport. “We hebben niets gekregen – geen proces, geen compensatie, zelfs geen zak bloem.”

Oorlogsmisdaad

Volgens HRW moeten de landen van de coalitie hun internationale verplichtingen nakomen, ernstig onderzoek doen naar de vermeende overtredingen en de verantwoordelijken vervolgen voor oorlogsmisdaden. De slachtoffers van de onwettige aanvallen moeten gecompenseerd worden en hiervoor is een duidelijk systeem nodig dat voorziet in ex gratia – betalingen aan burgers die verliezen hebben geleden door toedoen van militaire operaties.

De aanhoudende luchtaanvallen van de coalitie en het falende onderzoek naar de omstandigheden houdt ook het risico in voor de wapenleveranciers van de coalitie – inclusief de VS, Groot-Brittannië en Frankrijk - om medeverantwoordelijk te worden gehouden voor onwettige aanvallen in de toekomst. 

Op de plekken van zeven bombardementen die door JIAT werden onderzocht, heeft HRW wapens aangetroffen die op Amerikaanse bodem werden geproduceerd. Volgens HRW kan deze operationele steun aan de luchtaanvallen de VS uiteindelijk medeverantwoordelijk maken voor oorlogsovertredingen.

HRW roept deze landen op om de wapenverkoop aan Saudi-Arabië per direct te staken.

Ook vraagt de organisatie aan alle leden van de Verenigde Naties om in september het mandaat voor de Mensenrechtenraad van Experts inzake Jemen te verlengen en te versterken.

“Het onvermogen van het onderzoeksteam van de coalitie om geloofwaardig onderzoek te doen en gepaste actie te ondernemen, versterkt de noodzaak voor de VN- Mensenrechtenraad om VN-onderzoek naar schendingen door alle verschillende partijen in Jemen te hernieuwen en op te drijven”, zegt Whitson.

Sinds maart 2015 hebben luchtaanvallen in Jemen meer dan 10.000 mensen verwond of gedood.