50 jaar ASEAN, een politiek mirakel

Er was ook een existentiële crisis voor nodig om het Zuidoost-Aziatische verbond samen te brengen. Na de Tweede Wereldoorlog werd de regio geplaagd door verdeeldheid en interne conflicten, maar de communistische dreiging in Vietnam was groot genoeg om hen te verenigen.

In 1967 vormden 5 landen de ASEAN: Indonesië, de Filipijnen, Maleisië, Singapore en Thailand. Later hebben Cambodja, Vietnam, Laos, Myanmar en Brunei zich aan de lijst toegevoegd. Samen hebben ze een bevolking van 625 miljoen, groter dan de Europese Unie.

Spanningen

In zekere zin gaat het vandaag goed met de ASEAN. De organisatie heeft voor een betere economische integratie van zijn leden gezorgd. De welvaart neemt toe en de middenklasse groeit. Conflicten tussen de lidstaten worden in toom gehouden. Maar 2017 wordt een moeilijk jaar. Zowel de spanningen tussen China en de VS als de interne keuken van sommige landen kunnen het voortbestaan van de ASEAN bedreigen.

De ondemocratische junta in Thailand is zich aan het ingraven. De Maleisische regering wordt geplaagd door schandalen en wil met repressie aan de macht blijven. In de Filipijnen dreigt president Duterte met zijn bloedige drugsoorlog de hele samenleving kopje onder te duwen.

China

De grootste test komt echter uit een assertiever China. De lidstaten waar autoritaire regimes een opmars kennen, zijn misschien ook gevoeliger voor Chinese verlokkingen. Zoals Cambodja (een quasi vazalstaat) dat vorig jaar tegen een ASEAN-resolutie stemde in het voordeel van Peking. De dag erna kreeg het een miljard dollar aan Chinese hulp.

Dat ging over de gecontesteerde eilanden in de Zuid-Chinese Zee waar de territoriale aanspraken van China overlappen met die van 3 ASEAN-landen. Maar het is ook een bron van groeiende rivaliteit tussen China en de Verenigde Staten. Dit wordt door China gebruikt om de ASEAN te verdelen.

Amerikaanse spierballen

De VS hadden zich totnogtoe afzijdig gehouden in het conflict in de Zuid-Chinese Zee, maar dat lijkt te veranderen. De nieuwe Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Rex Tillerson toonde zijn spierballen toen hij zei dat China de eilanden niet zomaar kan opeisen en dat de VS de toegang zal blokkeren. Enkele Chinese kranten schreven dat de VS zo een grootscheepse oorlog riskeert.

Door de onduidelijkheid over het beleid van de Amerikaanse president Donald Trump en de stijgende spanningen, worden de lidstaten van de ASEAN verplicht om partij te trekken. De Filipijnse president lijkt al van kamp gewisseld. Duterte heeft China geprezen als de nieuwe macht in de regio terwijl hij de VS vervloekte. Nochtans is die laatste een oude bondgenoot van de Filipijnen.

Een van de grootste verdiensten van de ASEAN is de cohesie tussen de landen. Dat kon door de binnenlandse problemen en misbruiken door de vingers te zien om een breuk te vermijden. Maar nu zet de veranderende geopolitiek die cohesie onder druk. De grote uitdaging voor de ASEAN in 2017 wordt het zoeken naar een consensus zodat China geen grote deiningen kan veroorzaken.