Zuid-Afrikaanse jongeren laten verkiezingen links liggen

De zogenoemde 'vrijgeborenen' maken 2 miljoen van de 31,4 miljoen kiesgerechtigden uit. De verwachte lage opkomst, berekend op grond van de aantallen registraties, houdt politici en analisten in het land bezig.

De jongeren tussen achttien en twintig jaar oud hebben de apartheidsperiode niet meegemaakt, maar hebben wel te maken met andere problemen: enorme werkloosheid, institutionele corruptie, bendes, geweldsmisdrijven, hiv/aids, inkomensongelijkheid en gebrekkige toegang tot onderwijs. Toch heeft slechts een derde van de ongeveer 683.000 jonge kiezers zich geregistreerd om een stem uit te brengen, zegt de Zuid-Afrikaanse Onafhankelijke Kiescommissie.

Apathie

Experts zijn er niet zeker van of gebrek aan belangstelling voortkomt uit apathie, wat wereldwijd een trend lijkt onder jonge kiezers, of iets anders. "Jongeren zien hun politieke activiteiten en sociale verantwoordelijkheden fundamenteel anders dan de generatie van hun ouders en grootouders", zegt Adam Habib, politicoloog en hoofd van de Universiteit van Witwatersrand.  "Apathie is een wereldwijde trend. De Zuid-Afrikaanse jeugd is wat dat betreft niet anders dan de Amerikaanse, Britse, Europese of Indiase jeugd. Het zou niet fair zijn hen als geheel apolitiek te noemen."

Jongeren zien politiek activisme niet vaak als plicht, voegt hij eraan toe. Deels komt dat omdat ze teleurgesteld zijn over het gebrek aan vooruitgang in de afgelopen twintig jaar democratie. "Ze hebben niet het gevoel dat politici opkomen voor hun belangen en denken dat stemmen geen verschil maakt." Habib noemt de huidige jeugdwerkloosheid en inkomensongelijkheid "precair" en waarschuwt dat politici deze kwesties moeten aanpakken, willen ze een kans maken op de stem van deze kennelijk apathische jongeren.

Veertig procent van de Zuid-Afrikaanse bevolking is jonger dan 20 jaar. Politieke partijen zouden er daarom goed aan doen zich te herbezinnen op hun koers, zegt hij. De vrijgeborenen zullen bij de volgende algemene verkiezingen van 2019, namelijk een derde van de stemgerechtigden uitmaken.

"De impact van deze groep zal de manier waarop de samenleving denkt, zich gedraagt en met uitdagingen omgaat, fundamenteel veranderen. Weten we wat ze denken? Weten we wat ze willen? Weten we of het systeem waarmee we de toekomst ingaan, aansluit bij hun zorgen?", vraagt Habib zich hardop af.

ANC

Uit een recente opiniepeiling van FutureFact bleek dat 64 procent van de jonge kiezers "geen of weinig interesse" in politiek heeft. Het onderzoek werd uitgevoerd onder 262 vrijgeborenen uit de stad en van het platteland.

Volgens FutureFact vond 70 procent van de respondenten dat president Jacob Zuma en zijn Afrikaans Nationaal Congres (ANC) steeds verder verwijderd raken van de democratische principes waar diezelfde partij ooit zo hard voor vocht. Vijfenzeventig procent was pessimistisch over de toekomst, vanwege het gebrek aan verantwoordelijkheid en politieke daadkracht  bij de regering.

Jongeren zitten volgens politiek expert Susan Booysen niet te wachten op retoriek over de vroegere strijd en verdiensten, waarmee partijen nu vaak steun proberen te verwerven. "Bij groepsdiscussies onder jongeren, en met name zwarte jongeren van na de apartheid, gaat het zelden over de vrijheidsstrijd en de noodzaak het ANC daarvoor te belonen", schrijft ze in het rapport 'Twenty Years of South-African Democracy'.

Alexandra Goldberg, een 20-jarige studente aan de Universiteit van Kaapstad, geeft aan niet geïnteresseerd te zijn in het verleden. "Het lijkt alsof de regering doorgaans niet weet waar zij mee bezig is en de schuld op de apartheid schuift als verdedigingsmechanisme. Dat is erg frustrerend. Laten we vooruitkijken en duidelijke doelen nastreven."

Goldberg gaat wel stemmen, mede op aandringen van haar vader. "Hij zegt dat je niet mag klagen als je niet gaat stemmen. Dat is een goed punt. Gezien de geschiedenis van Zuid-Afrika en het kiesrecht, is het een beetje een klap in het gezicht als je niet stemt. Er is zo hard voor gevochten."

De negentienjarige Victor Hlatshwayo uit Vereeniging in Gauteng, is het daarmee eens. "Ik wil kunnen kiezen. Ik heb gehoord dat niet stemmen een stem voor het ANC is. Ik bekijk de programma's van alle partijen, en ook wat ze daadwerkelijk doen."