Zimbabwe kiest – maar verloopt dat open en vrij?

Op 23 augustus 2023 vinden er in Zimbabwe algemene verkiezingen plaats. Maar of die rustig en eerlijk zullen verlopen, is nog maar de vraag. Politiek activist Obey Shava, een mensenrechtenadvocaat die een aantal leden uit oppositiepartij Citizens for Coalition for Change (CCC) vertegenwoordigt, werd onlangs nog aangevallen en voor dood achtergelaten. 

De CCC wordt wel vaker getipt als potentiele opvolger van de huidige regeringspartij,  het Zimbabwaanse Afrikaanse Nationale Unie – Patriottisch Front (Zanu PF), maar voorlopig telkens zonder succes. 

In januari werd ook een andere mensenrechtenadvocaat die zich inzet voor oppositie-aanhangers hardhandig aangepakt door de politie. Hij werd beschuldigd van “overlast” en bleef achter met een gebroken arm. 

Sfeer van angst

Deze incidenten, zo vlak voor de verkiezingen van volgende maand, worden over het algemeen veroordeeld. Ook het Britse parlement uitte al de bezorgdheid over de verslechterende mensenrechtensituatie in Zimbabwe in de aanloop naar de stembusgang.

“We zien hier het gebruik van de wet als wapen”, zegt Ringisai Chikohomero, senior analist bij het Institute for Security Studies (ISS) in Pretoria, Zuid-Afrika.

“Dit leidt tot vervolgingen en het creëren van een sfeer van angst dat je voor lange tijd kunt worden opgesloten zonder dat je daadwerkelijk voor de rechter komt”, zegt Chikohomero.

Op dit moment stellen mensenrechtenorganisaties dat er bijna honderd politieke gevangenen opgesloten zitten. Voormalig oppositieleider Job Sikhala zit al meer dan een jaar achter de tralies op beschuldiging van belemmering van de rechtsgang.

Amnesty International (AI) heeft die opsluiting van Sikhala al veroordeeld. In een verklaring zei de vertegenwoordiger van AI in Zimbabwe dat er een “zorgwekkende beperking van de burgerlijke ruimte aan de gang is in Zimbabwe, met toenemende pogingen om iedereen te vervolgen die zich vrij durft te uiten.”  

Economie in het slop

Ondertussen sputtert ook de economie in het land. President Emmerson Mnangagwa beschuldigt daarvoor het bedrijfsleven. Hij stelt dat die sector de economie opzettelijk saboteert om het anti-regeringssentiment aan te wakkeren. 

En niettegenstaande Mnangagwa onder meer radio-jingles inzet om het geweld in de aanloop naar de verkiezingen af te keuren en hij oproept tot een vreedzame stembusgang, zetten mensenrechtenactivisten vraagtekens bij de voortdurende schendingen.

“De uitdaging zal worden om te bewijzen dat er systematische mensenrechtenschendingen hebben plaatsgevonden”, zegt Piers Pigou, senior analist bij de International Crisis Group.

“Hoewel er internationale waarnemers van de EU zullen komen, is het vrij duidelijk dat zes weken voor de verkiezingen geen langdurige waarneming is”, aldus Pigou.

Slogans verboden

Ondertussen heeft de politie al verschillende politieke bijeenkomsten van de oppositie verboden of gelden er strenge voorwaarden. Zo is het verboden om slogans te scanderen, waardoor de weg wordt vrijgemaakt voor mogelijke confrontaties en gevechten met partijaanhangers, net zoals ook bij eerdere verkiezingen is gebeurd.

“Idealiter zouden de Afrikaanse Unie en de Ontwikkelingsgemeenschap van Zuidelijk Afrika waarnemersteams voor langere tijd moeten inzetten”, gaat Pigou verder. “We hebben in het verleden gezien dat alleen langdurige missies grip krijgen op de verkiezingsomstandigheden.”

Verkiezingen in Zimbabwe halen al sinds jaren de regionale en internationale krantenkoppen na opeenvolgende controversiële overwinningen van de Zanu PF-partij en de slabakkende economie.  

Ook bisschoppen spreken zich uit 

Ook de Katholieke Bisschoppenconferentie van Zimbabwe voegt haar stem nu toe aan de bezorgdheden over dit verloop en roept kiezers op om hun democratisch stemrecht uit te oefenen.

“Laat je niet intimideren, dwingen of manipuleren om tegen je wil in te stemmen. Weiger alstublieft de medewerking aan gewelddadige aanvallen tegen je broeders en zusters”, aldus de bisschoppen op 9 juli in een officiële verklaring. 

De geestelijken richtten zich ook tot de veiligheidsdiensten van het land, die er al lang van beschuldigd worden om in functie van de regerende partij te handelen. Ze vragen hen nu om de openbare orde te handhaven zonder partij te kiezen. “Aan de leden van de veiligheidssector vragen we stellig om bij te dragen aan de handhaving van vrede en gerechtigheid, en om alle daders van politiek geweld ter verantwoording te roepen”, klinkt het.