Uitdagingen blijven groot voor Nobelprijswinnaar Abiy Ahmed

Ethiopië kreeg afgelopen weekend terecht aandacht uit alle hoeken van de wereld nadat bekend was geraakt dat Abiy Ahmed, de jonge en dynamische premier van het land, de Nobelprijs voor de Vrede had gewonnen.

Vrede en samenwerking

Uitgereikt sinds 1901 aan mensen of organisaties die zich verdienstelijk hebben gemaakt bij de bevordering van de vrede, is de prijs van 2019 er een voor Abiy Ahmeds “inspanningen om vrede te brengen en internationale samenwerking, in het bijzonder wat betreft zijn vasthoudendheid om het grensconflict met buurland Eritrea opgelost te krijgen”, sprak het Noorse Nobelcomité bij de aankondiging afgelopen vrijdag 11 oktober.

Volgens de secretaris-generaal van Amnesty International, Kumi Naidoo, weerspiegelt de prijs het “belangrijke werk van de regering-Abiy Ahmed inzake de mensenrechten na decennia van repressie.”

Hij benadrukt ook het belangrijke werk van de premier, die de functie sinds april 2018 uitoefent, inzake de hervorming van de veiligheidsdiensten, de aanpassing van de controversiële wetgeving die de vrijheden van liefdadigheidsinstellingen en burgerorganisaties beperkte, en het werk dat hij gedaan heeft om een overeenkomst te bereiken tussen de militaire leiders van Soedan en de mensen achter het burgerprotest, wat een einde maakte aan maandenlange demonstraties.

Eritrea

“Hij verdient dit”, zegt ook Dereje Dessie, een 32-jarige televisieproducent die in Addis Abeba het nieuws tijdens de lunch te horen kreeg. “Kijk naar wat hij allemaal heeft weten te bereiken in Oost-Afrika op een jaar tijd. Hij heeft een samenwerking kunnen afdwingen met Eritrea, Djibouti en Soedan en heeft de regio enorm verbeterd.”

Terwijl Abiy internationale lof oogst, zijn er in eigen land ook stemmen die meer kritisch zijn.

In koffiehuis Tomoca zit Maeref Jamel Mohammed en ook hij reageert: “Ethiopië en Eritrea samenbrengen was ongezien als je het vanuit het humanitaire standpunt bekijkt. Sommige familieleden die gescheiden werden door de grens, hadden elkaar al meer dan vijftien jaar niet meer mogen zien”, zegt Mohammed. Volgens hem is dit wel de enige verdienste van de premier die deze prijs rechtvaardigt.

Etnische spanningen

Ethiopië maakt al lange tijd een woelige periode door. Het land is in de greep van spanningen tussen de belangrijkste etnische groepen zoals de Oromo, de Amharen en de Tigray, en ook tussen deze grote en verschillende kleinere etnische groepen onderling.

In de eerste helft van 2018 groeide het aantal ontheemden in Ethiopië aan tot 1,4 miljoen mensen – een cijfer dat zelfs hoger ligt dan het aantal interne ontheemden in Syrië. Dit was  vooral het gevolg van botsingen tussen de Oromo, de omvangrijkste etnische groep in Ethiopië, en de mensen uit de aangrenzende staat Somali, een regio in Ethiopië die grenst aan buurland Somalië.

Eind vorig jaar hadden spanningen tussen de Oromo en het Gedeo-volk, dat vooral in de regio West-Guji woont, het aantal interne ontheemden doen oplopen tot bijna 2,4 miljoen mensen. 

Broze situatie

Recent hebben sommigen hun bezorgdheid geuit over de religieus getinte spanningen die de wankele situatie snel zou kunnen doen escaleren. 

Volgens de Amhara Professionals Union (APU), een in de Verenigde Staten gevestigde diaspora-organisatie, zijn sinds juli 2018 ongeveer 30 Ethiopisch-orthodoxe kerken aangevallen, voornamelijk in Oost- en Zuid-Ethiopië. Meer dan de helft werd volledig platgebrand.

“Het werk van premier Abiy Ahmed is verre van voltooid”, zegt Naidoo. “De Nobelprijs is hopelijk een stimulans voor hem om de broze situatie van de mensenrechten in het land, die de eerdere inspanningen telkens teniet dreigen te doen, verder op te volgen. Zijn regering moet de etnische spanningen aanpakken, want die bedreigen de stabiliteit van Ethiopië.”

Volgens Naidoo moet er ook iets gedaan worden aan de Anti-Terrorismewet, die “repressie mogelijk maakt, en moet er over gewaakt worden dat mensen die zich in het verleden schuldig hebben gemaakt aan mensenrechtenschendingen daarvoor gestraft worden.”

Grensposten weer gesloten

De opening van de grenzen met Eritrea, voor het eerst in twintig jaar, was een van de hoofdredenen van het Nobelcomité om de prijs toe te kennen aan Abiy. De huidige situatie in de grensregio toont echter aan dat de premier nog niet heeft bereikt waarop aanvankelijk werd gehoopt.

Eind vorig jaar begon Eritrea opnieuw grensposten te sluiten, en raakte de dialoog tussen beide landen weer meer vertroebeld.

“Het vredesakkoord heeft de diplomatieke relaties tussen Ethiopië en Eritrea fel verbeterd, de telefoonlijnen zijn opnieuw geopend en reizen tussen beide landen is weer mogelijk gemaakt”, zegt William Davison, Ethiopië-analist voor de Crisis Group. “Toch zijn er  belangrijke problemen aan de grens die nog niet zijn opgelost. Eritrea heeft ook nog steeds geen grondwettelijke regering dus is de vrede voor de beproefde Eritrese bevolking nog niet hersteld.”  

Hervormingsgezind

De hervormingsgezinde agenda van de premier is niet altijd naar de wens van bepaalde krachten in het land, zowel wat de omgang met Eritrea als de binnenlandse aangelegenheden betreft.

Sommige commentatoren denken dat Abiy te snel is willen gaan met zijn hervormingen in een land dat een politiek systeem heeft dat gebaseerd is op etnisch federalisme en negen staten telt waar meer dan 80 verschillende etnische groeperingen wonen.

“Zoveel mensen zijn ook van buiten Ethiopië gekomen en proberen invloed uit te oefenen op de verschillende etnische groepen terwijl zaken als etniciteit, taal en godsdienst worden uitgespeeld”, zegt Dereje. “De premier doet wat hij kan, de mensen zelf zullen ook hun welwillendheid moeten tonen om de dingen te veranderen.”

Barack Obama

Abiy bevindt zich in een vergelijkbare positie als voormalig Amerikaans president Barack Obama, die de Nobelprijs voor de Vrede tijdens zijn vroege presidentschap heeft ontvangen.

Velen vinden dat ook hij zijn beloften niet heeft kunnen waarmaken, vooral wat betreft de buitenlandse politieke standpunten over Syrië. Abiy heeft natuurlijk nog tijd om het anders te doen, maar wie met Ethiopiërs in Addis Abeba praat, merkt dat velen, naast de blijdschap die ze voelen over de Nobelprijs, ook erg bezorgd zijn over de spanningen in het land en zich afvragen of Abiy zal kunnen verwezenlijken wat het land nodig heeft.

“Er is veel werk nodig om een nieuwe binnenlandse politieke regeling tussen de verschillende, vaak koppige actoren te bereiken. Ook wat het vredesproces met Eritrea betreft, moeten nog veel obstakels genomen worden. De grootste uitdagingen staan Abiy dus nog te wachten”, concludeert Davison.