‘Technofobie’ in Oegandese onderwijssector overwonnen dankzij corona-lockdown

Vóór het uitbreken van covid-19 verordende een onderwijsfunctionaris in het district dat grenst aan de Oegandese hoofdstad Kampala, dat het verboden was voor leraren om computers, mobiele telefoons en tablets mee te brengen naar de klaslokalen.

De ambtenaar, Frederick Kiyingi, was toen van mening dat telefoons en ICT-toestellen leerlingen afleiden en hun concentratie in gevaar brengen.

De hele wereld om me heen

Leraar William Musaazi ziet dat anders. “Met deze smartphone kan ik met één druk op de knop de hele wereld om me heen krijgen. En dat scheelt mij heel wat moeite. Tegelijkertijd maakt het mijn lessen interessant. Het is zoals een boeiende film, maar dan met multimedia”, aldus Musaazi.

“De dagen dat we les geven vanuit het abstracte zijn voorbij. We moeten de echte wereld naar de leerlingen brengen, liefst zonder extra kosten”, voegt hij eraan toe.

Ondanks het feit dat het Oegandese ministerie van Onderwijs pogingen heeft ondernomen om scholen uit te rusten met desktopcomputers, beseft Musaazi dat er geen nationale strategie is om ICT-infrastructuur in scholen te krijgen. Musaazi vertelt dat hij de apparaten uit de klas houdt uit angst om tegen de bestaande richtlijnen in te gaan. Bovendien merkt hij dat veel van zijn collega's mobiele telefoons en tablets vaak enkel gebruikten om te bellen en te sms’en.

Strategie voor afstandsonderwijs

In maart 2020, op het hoogtepunt van de covid-19-pandemie, kondigde de Oegandese president Yoweri Museveni een maatregel aan die het leren tot stilstand bracht. Scholen en universiteiten bleven bijna twee jaar gesloten, 15 miljoen leerlingen kregen geen onderwijs. Het Oegandese ministerie van Onderwijs stelde voor om lessen te geven via radio en televisie, maar dat heeft niet gewerkt. 

Het Belgische ontwikkelingsagentschap Enabel, ontwikkelde samen met het ministerie een strategie voor afstandsonderwijs. Het resultaat was ‘TTE Sandbox’, een digitaal portaal dat ervoor zorgde dat op zijn minst de lerarenopleidingen konden doorgaan.

Op de vijf Nationale Leraarscolleges (NTC’s), waar docenten opgeleid worden, werd in  workshops het gebruik van technologie in het klaslokaal - in plaats van enkel de traditionele methoden - bijgebracht. De studenten leerden hoe ze digitale tools - zoals screencasting, podcasting, videoconferenties, e-books of padlets - kunnen aanwenden om les te geven.

De strategie werd ook uitgerold om te vermijden dat de Oegandese onderwijssector uitgeblust en achtergesteld zou zijn na de langdurige periode van sluiting.

Technofobie

Ironisch genoeg had Enabel in 2019 al het gebruik van technologie voorgesteld aan de NTC’s, maar ervaren docenten waren terughoudend, herinnert Virginie Hallet zich, manager bij Enabel in Oeganda.

“Ze zeiden dat ze vóór het tijdperk van computers zijn geboren, en dat ze er niets van kenden. Dus waarom zouden ze het gebruiken in de les?”, aldus Hallet.

Andrew Tabura, een overheidsfunctionaris die verantwoordelijk is voor de lerarenopleiding secundair onderwijs, legt uit dat hoewel de hogescholen waren voorzien van ICT-hulpmiddelen, de docenten een “technofobie” hadden. Maar de nodige opleiding heeft alles wat doen ontdooien. “Toen de covid-sluiting een feit was zagen ze in dat deze hulpmiddelen konden gebruikt worden om de studenten alsnog te bereiken”, zegt Tabura.

Defibrillator voor het onderwijs

Hallet legt uit dat TTE Sandbox aanvankelijk een geheel van communicatietechnologieën was om het leren vanop afstand aan de NTC’s te faciliteren.

Gaandeweg werd het echter een doeltreffend instrument, in die mate dat het mee geleid heeft tot een snellere hervatting van de onderwijsactiviteiten.

Volgens Virginie Hallet kon 62 procent van de leerlingen die thuis waren in verschillende delen van Oeganda de lessen volgen. “Het betekende dat de opleiding kon doorgaan. Ik denk dat we in juni 2020 in België een vergelijkbare studentenparticipatie hadden”, aldus Hallet. De Sandbox deed volgens haar de geesten rijpen voor het gebruik van technologie in de klas.

In het NTC in Kabale, 400 kilometer ten zuiden van Kampala, gebruiken docenten de TTE Sandbox en andere online tools bijna een jaar na de heropening van de hogescholen nog steeds om les te geven aan leerkrachten in spé.

Tijdswinst

Op een koude ochtend geeft lector Molly Nakimera haar les. De aula is voorzien van een overheadprojector en een set luidsprekers. Een aantal kabels die verbinding maken met een laptopcomputer zijn zichtbaar. Nakimera projecteert een rollenspelvideo over onderwijsmanagement. Daarna wordt de klas uitgenodigd om commentaar te geven en bij te dragen aan de gemaakte scenario’s.

Nakimera zegt dat het normaal meer dan drie weken zou duren om dit opleidingsonderdeel af te ronden. Maar met behulp van video's en podcasts bereikt ze een beter resultaat en is het minder tijdrovend.

“Ik geef les aan een hele grote klas. Vroeger moest ik veel schreeuwen als leraar. Ik kon regelmatig zelfs de syllabus niet afwerken”, zegt ze.

Ze vertelt dat haar ICT-kennis zich vroeger beperkte tot Word-documenten typen. Ze wist niets af van podcasting en het maken van onderwijsvideo’s. Voor haar was de smartphone bedoeld om te bellen en e-mails te checken. Nu beseft ze dat het een kleine computer in haar tas is, en ook een onderwijs- en leermiddel.

“Dit zijn nieuwe dingen waardoor ik me meer geprikkeld voel, die mijn werk gemakkelijk maken. Ik voel dat ik er professioneler door wordt”, aldus Nakimera.

Zoom en Google Classroom

Mujungu Herbert, een docent natuurkunde en wiskunde aan NTC Kabale, vertelt dat docenten vóór de pandemie vooral krijt, hun stem en af en toe laboratoriumapparatuur of materialen uit de omgeving gebruikten in hun lessen.

“Met de ICT-apparatuur merk ik dat de leerlingen actiever zijn tijdens de lessen. Het onderwijs is meer leerlinggericht dan leraargericht”, legt Mujungu uit.

Op de vraag waarom hij de technologie niet eerder had omarmd, antwoordt hij dat hij en zijn collega’s daar geen reden toe zagen. De bestaande pedagogiek repte er ook met geen woord over.

“Ik kwam alleen bij een computer wanneer ik een examen voorbereidde. Voor de pandemie had ik nog nooit van Zoom gehoord. Maar terwijl we in lockdown zaten, realiseerden we ons dat we enkel toegang tot onze leerlingen konden krijgen met behulp van ICT-hulpmiddelen”, zegt Mujungu

“We zijn Zoom gaan gebruiken voor virtuele vergaderingen, er zijn enkele applicaties die ik ben gaan gebruiken om mijn eigen scherm op te nemen. Toen leerde ik instrumenten kennen, zoals Google Classroom om een online les te geven”, voegt hij eraan toe.

Met Google Classroom konden leerlingen virtueel deelnemen aan lessen, toetsen en taken maken en op een interactieve manier volgen. Hij zegt er wel bij dat studenten die geen toegang hebben tot internet lessen missen. Ook zij die geen smartphone of tablet hebben, krijgen moeilijker toegang tot online bronnen.

Digitale kloof

France Ruhuma is een van de studenten uit de lerarenopleiding die kennis hebben gemaakt met de digitale instrumenten en deze is blijven gebruiken nadat de scholen weer zijn geopend.

“Het grootste deel van mijn levensstijl is nu verschoven naar online. Ik hoef niet veel boeken mee te nemen. Ik ga gewoon naar de Sandbox, klik op de links en krijg toegang tot interactieve video's”, zegt de student die leraar biologie wil worden.

Hij voegt eraan toe dat video's met illustraties en diagrammen veel beter zijn om van te leren dan de methode met het schoolbord en de leraar. Ruhuma deed net een praktijkstage in een middelbare school niet ver van Kabale. Hij legt uit dat de oudere leerkrachten nog niet goed overweg kunnen met ICT, en dat smartphones verboden zijn voor leerlingen.

“Dus als aankomend leraar zal ik de universiteit verlaten met bepaalde ICT-vaardigheden. Maar de uitdaging is dat leraren op de meeste middelbare scholen computeranalfabeet zijn. De schoolomgeving is nog niet voorbereid op lesgeven met ICT”, aldus de toekomstige leerkracht.

Beleid moet mee

Andrew Tabura was een van de functionarissen van het Oegandese ministerie van Onderwijs die met Enabel en de vijf NTC’s hebben samengewerkt om de TTE Sandbox te implementeren.

Hij vertelt dat het ministerie van onderwijs een beleid aan het ontwikkelen is om ICT in het onderwijs te integreren. “We willen duidelijke richtlijnen ontwikkelen voor scholen, want de angst bestaat dat leraren of leerlingen ICT-instrumenten anders verkeerd zullen aanwenden.”

Volgens Tabura was de TTE Sandbox aanvankelijk een kleine innovatie om studenten te blijven bereiken, maar heeft het uiteindelijk zoveel deuren geopend voor de docenten.

“Ik weet dat de vereiste internettoegang een uitdaging is. Maar als je internet hebt, is dit iets dat over de hele wereld kan worden gerepliceerd”, aldus Tabura.