Oorlog in Oekraïne heeft opioïdencrisis in het land verergerd

Medicatie voor de behandeling van stoornissen in het opioïdengebruik, waaronder methadon en buprenorfine, zijn voor sommigen een noodzaak. Deze medicijnen hebben het aantal sterfgevallen door overdoses met wel 60 procent verminderd en leidden ook tot een daling van de overdracht van hiv door een veilig alternatief te bieden voor het gebruik van injectiedrugs.

Twee jaar na de grootschalige inval van Rusland die op 24 februari 2022 startte, geeft een nieuw onderzoek een inkijk in hoe behandelingsprogramma's tegen een opioïdenverslaving werden onderbroken door de inval van Rusland in het oosten van Oekraïne en de Krim in 2014.

Opioïden zijn krachtige medicijnen die gebruikt worden voor pijnverlichting, bijvoorbeeld na operaties of bij ernstige chronische pijn. Omdat ze niet alleen pijnstillend maar ook ontspannend en verdovend werken kan het gebruik van opioïden leiden tot een verslaving.

Uit het onderzoek blijkt dat behandeling met vervangmedicatie tegen zo'n verslaving voor een hele groep mensen abrupt werd onderbroken, ook voor mensen die in langdurige programma’s zaten: minder dan helft van hen bleek niet langer in behandeling te zijn in 2021. Alles wijst er ook op dat de huidige oorlog de zaken niet heeft verbeterd.

Meeste gevallen van hiv

Oekraïne heeft bij de meeste gevallen van hiv in Europa en dat is voor een groot deel te wijten aan het veelvuldige gebruik van injectiedrugs, zegt Anna Meteliuk, onderzoeker bij de Alliantie voor Volksgezondheid in Kiev. “We kenden een enorme epidemie van opioïdengebruik in Oekraïne na de ineenstorting van de Sovjet-Unie in 1991. Oekraïne lag in het midden van drugssmokkelroutes van Afghanistan naar Europese landen, maar veel drugs bleven in het land”, zegt Meteliuk. “Dat heeft geleid tot een dramatische toename van het gebruik van opioïden en andere drugs.”

Volgens Meteliuk waren vóór 2014 de Donbas - de regio's Donetsk en Luhansk - en de Krim goed voor bijna een derde van alle patiënten in Oekraïne die behandelingen tegen opioïdenverslaving kregen. 

“Organisaties zoals de alliantie waar Anna Meteliuk voor werkt, leverden veel middelen om erger te voorkomen, waaronder hiv-tests, condooms en schone injectienaalden”, zegt Danielle Ompad van de NYU School of Global Public Health die meewerkte aan de studie. 

Die hulpverlening viel grotendeels weg toen Rusland Oekraïne binnenviel.

Straatdrugs

“We weten uit gegevens van de Verenigde Naties dat tientallen mensen op de Krim in de eerste zes maanden na de invasie aan een overdosis zijn overleden omdat ze geen toegang meer hadden tot behandeling onder de restrictieve Russische drugswetten”, zegt Ompad. “Dit onderzoek levert verder bewijs over de moeilijkheid om toegang te krijgen tot levensreddende opioïdebehandelingen in Oekraïne”, zegt ze.

“In Rusland bestaat geen methadon, en therapieën tegen drugs- en opioïdeverslaving zijn er verboden”, zegt Meteliuk. “Als het Russische leger een stad met een behandelingscentrum inneemt, wordt die meteen gesloten. Als patiënten in dat gebied blijven, kunnen ze terugvallen op straatdrugs of een overdosis nemen en sterven.

“Toen Rusland ons in februari 2022 weer binnenviel, bezetten ze de hele regio Luhansk, waardoor het behandelingsprogramma daar volledig werd gesloten. De meeste locaties in Donetsk en gebieden in Zaporizja gingen ook dicht”, zegt ze. 

“Rusland nam ook Cherson in, maar we kregen het terug en heropenden het behandelingsprogramma. Dus zodra ons leger een gebied bevrijdt, worden de locaties heropend.”