Geen klimaatakkoord vandaag - VS en EU verrast door onverzettelijkheid van kwetsbare landen

Een eerste versie van het akkoord woensdag bevatte opvallend stevige taal: uitfasering van steenkool en een einde voor subsidies voor fossiele brandstoffen. Nooit eerder waren die termen opgedoken in officiële onderhandelingsteksten voor een klimaatverdrag. 

Aanpassing aan impact

Twee dagen later blijkt er merkbare eensgezindheid rond die bepalingen. Ze staan nog steeds in de ontwerptekst, en zelfs Saoedi-Arabië zegt te kunnen leven met de laatste versie. 

Vanuit westers oogpunt leek de top dus een succes te worden, met een ambitieus akkoord om de verdere opwarming van de aarde te beperken, “mitigatie” in het VN-jargon. 

Klimaathulp

Maar dat is buiten de ontwikkelings- en groeilanden gerekend, die nu vaak al te kampen hebben met de gevolgen van de klimaatverandering. Voor sommige Afrikaanse landen loopt dat al op tot 10 procent van hun bruto binnenlands product. 

Die landen hameren dan ook op het tweede luik in het klimaatdebat: aanpassing aan de klimaatimpact, “adaptatie” in VN-taal. Op de laatste plenaire zitting beschreven tientallen delegaties welke gevolgen hun landen nu al ondervinden, en hameren ze op het belang van hulp door rijke landen. 

De landen benadrukken keer op keer dat ze de ergste gevolgen van de klimaatverandering dragen, terwijl ze er zelf het minst verantwoordelijk voor zijn. Daarom houden ze ook voet bij stuk wat “loss and damage” betreft: een schadevergoeding voor de geleden schade.

Covid meenemen naar huis 

De discussie is helemaal niet nieuw, maar westerse landen lijken het verzet van de kwetsbare landen deze keer te hebben onderschat. Dat heeft veel te maken met de nu al voelbare gevolgen, maar ook met de pandemie, zegt Jennifer Tolman, analiste bij de Europese denktank E3G.  

“Ministers van die staten namen een groot risico door naar Glasgow te komen, onder meer omdat ze covid terug mee kunnen nemen naar hun eilanden. Hun bevolking vraagt oplossingen, en ze kunnen niet met lege handen terugkeren. Zeker nu een land als Duitsland op korte termijn miljarden kan vrijmaken voor de eigen overstroomde gebieden.”

De kwetsbare landen ijveren niet alleen voor voldoende steun, maar willen ook sneller en makkelijker toegang tot hulp als die nodig is. Nu moet een kleine eilandstaat die door een orkaan getroffen wordt tot twee jaar wachten op hulpfondsen.

Kwetsbare landen vragen daarom een nieuwe instelling die sneller en makkelijker klimaathulp kan vrijmaken. En er dringen zich ook veranderingen op bij internationale financiële instellingen zoals het IMF en de Wereldbank.

Onvoorbereid

“Eerlijk gezegd vind ik dat de EU onvoldoende voorbereid naar deze conferentie is gekomen. Het gaat om erg technische kwesties die nu nog telkens getoetst moeten worden bij de lidstaten. Daardoor zijn ze in het defensief gedwongen.”

De VS van hun kant hebben zich gewoon altijd verzet, zegt Alden Meyer, een veteraan met drie decennia ervaring in klimaatonderhandelingen. “De VS hebben altijd een rode lijn getrokken omdat ze als grootste uitstoter vrezen om aansprakelijk te worden voor alle geleden schade. Ze waren niet onvoorbereid. Maar ze zijn verrast door de druk van de kwetsbare landen, van de G77, van de ngo’s en medeleden van de High Ambition Coalition. Ze lijken niet de begrijpen dat er toegevingen zullen nodig zijn op het vlak van adaptatie om vooruitgang te boeken op andere fronten.”