Beboste oppervlakte in Centraal-Amerika verkleint snel

Jazziel Baca woont in Esquías, in het westen van Honduras, in een van de zones die het zwaarst is getroffen door de schorskever. Die vernietigde van 2013 tot 2015 bijna 500.000 hectare bos.

Men ging ervanuit dat de plaag zou eindigen met de komst van de regen. Maar in de regenmaanden bleef het droog.

Noodsituaties

Zijn dorp heeft nu minder bomen, minder water en een geërodeerde bodem, zegt Baca, bio-ingenieur en actief in de milieuorganisatie Vrienden van de Aarde. Sommige dorpen in de buurt kampen al met volledige droogte.

De boeren trekken nu naar hoger gelegen gebieden. De grond die ze vroeger bewerkten, is niet langer vruchtbaar.

“De droogteperiodes zijn zeer lang geworden”, zegt Baca. “Doordat er geen regen valt, kunnen de boeren niet zaaien, wat tot noodsituaties leidt op het vlak van voedselzekerheid.”

Bossen vernietigen

De bosoppervlakte in Honduras is sinds 2000 een derde kleiner geworden. In 2000 was nog 57 procent van het grondgebied door bossen bedekt, in 2015 was dat maar 41 procent meer.

De oorzaken: de toename van monocultuur, ontginningsprojecten, veeteelt en zwerflandbouw.

Op Costa Rica na zijn alle Centraal-Amerikaanse landen hun bossen aan het vernietigen. De totale bosoppervlakte daalde van 46 naar 41 procent in die vijftien jaar.

Honduras scoort het slechtst, maar ook de evolutie in andere landen is weinig bemoedigend. Nicaragua ging van 32 naar 26 procent, Panama van 66 naar 62 procent, El Salvador van 16 naar 13 procent, Guatemala van 39 naar 33 procent.

Nog meer droogte

Dat is geen goed nieuws, zegt Alberto Mora, coördinator van het Programma van de Staat van de Regio (Programa del Estado de la Región), een programma van Costa Ricaanse universiteiten die samen de duurzame ontwikkeling monitoren.

Wat het nog erger maakt is dat het in 68 departementen in de regio tegen het einde van de eeuw zeer droog zal zijn; nu is dat maar voor 20 departementen het geval. Tegen 2100 zal de vraag naar drinkwater bovendien toenemen met 1600 procent.

“Dat maakt de impact van de opwarming van de aarde en de stijging van de temperaturen nog groter – de impact op de ecosystemen en op de soorten die er deel van uitmaken. Het is echt een ernstig probleem voor Centraal-Amerika.”

Voedselzekerheid

In buurland Guatemala neemt de houtkap af maar het probleem blijft groot, met grote uitdagingen voor de voedselzekerheid als gevolg.

Door de achteruitgang van de bossen zijn er minder zaden, wortels, vruchten en bladeren te eten voor de plattelandsbevolking, is er minder werk, omdat er bijvoorbeeld minder te snoeien valt, en raakt de watercyclus verstoord, waardoor de irrigatielandbouw in de problemen komt, zegt Ogden Rodas, lokaal expert van de Voedsel- en Landbouworganisatie (FAO) van de VN.

De overheid moet de teelt van industriële gewassen zoals suikerriet en Afrikaanse palm beter afbakenen, alternatieven creëren voor wie in het bos woont en duurzame praktijken voor het gebruik van brandhout ontwikkelen, zegt hij.

Costa Rica

In Honduras, zegt de plaatselijke FAO-expert René Acosta, heeft de regering er zich toe verbonden tot een miljoen hectare bos te herstellen. Maar dat wordt onmogelijk als er geen coördinatie is tussen alle betrokken spelers.

Costa Rica is de uitzondering. Dat land zag zijn bosoppervlakte in die vijftien jaar toenemen van 47 naar 54 procent.

Dat komt “deels doordat de regeringen in dit land voorrang hebben gegeven aan bosbeleid”, zegt Pieter Van Lierop, FAO-expert in Costa Rica.

“Een andere factor vormen de structurele veranderingen in de landbouw. Die hebben de druk om bossen in landbouwgrond om te zetten verminderd, en ze hebben de oppervlakte van secundaire bossen doen toenemen. Het gerecht voorkomt via controles dat natuurlijk bos een andere bestemming krijgt.”

Secundair bos aanleggen

Enkele duurzame praktijken werken deze evolutie verder in de hand. Zo bestaat er al twintig jaar een compensatie voor landbouwbedrijven die deels gefinancierd wordt met een heffing op fossiele brandstoffen.

De overheid betaalt om de vijf jaar het equivalent van 250 euro voor elke hectare beschermd privébos en 950 euro aan grondeigenaars die een secundair bos aanleggen.

Er zijn nog andere overheidsprogramma’s. Lourdes Salazar werkt in Paquera, Lepanto en Cóbano, in het noordwesten van Costa Rica, met 83 producenten in een programma dat gefinancierd wordt door de organisatie Fundecooperación en gesteund wordt door verschillende overheidsinstellingen.

Herbebossen

“We werken nauw samen met de producenten omdat we willen dat ze zich aan de klimaatverandering aanpassen, dat ze betere weilanden aanleggen en dat hun mentaliteit verandert.”

Het project, dat over 8,5 miljoen euro beschikt, moet ertoe leiden dat 400 landbouwbedrijven van elk ongeveer 5 hectare, gaan herbebossen terwijl ze toch hun landbouwactiviteiten kunnen voortzetten.

“Ze zeggen zelf dat het hen meer voordelen oplevert”, zegt Salazar. “Als er maar één boom op een weiland stond, dan werden daar alle koeien samengebracht. Waarom zet je dan niet meer bomen? Ze hebben zelf geleerd dat ze meer produceren wanneer ze dit soort praktijken toepassen.”