Aftellen naar "beste malariavaccin ooit"

De afgelopen decennia zijn er meer dan honderd kandidaat-vaccins tegen malaria getest op mensen, maar geen enkele kon voldoen aan de doelstelling van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO): meer dan 75 procent effectiviteit.

Wetenschappers waarschuwden daarom al langer dat de voortgang in de strijd tegen deze ziekte tot stilstand zou komen. Malaria wordt door muggen die drager zijn van de parasiet Plasmodium falciparum overgedragen op mensen. In 2020 was de ziekte nog verantwoordelijk voor meer dan 640.000 doden, onder wie veel kinderen in Afrika ten zuiden van de Sahara.

Primeur

Onderzoekers van de Universiteit van Oxford en het Health Sciences Research Institute (IRSS) in Burkina Faso ontdekten nu dat een boosterprik van het kandidaat-vaccin R21 een bescherming van 80 procent biedt. Het gaat dan om de periode na een vierde prik die een jaar na een eerste reeks van drie vaccins wordt toegediend.

Tijdens de twee jaar na de toediening van de vierde dosis werd een effectieve bescherming van 78 procent gehaald. De resultaten zijn afkomstige van een proef bij 450 kinderen tussen vijf en zeventien maanden oud, uitgevoerd in de Clinical Research Unit in Nanoro, een stad in Burkina Faso. Er werden bij de kinderen geen bijwerkingen vastgesteld.  

“Dit is weer een primeur in de geschiedenis van het onderzoek naar malariavaccins”, zegt Halidou Tinto, professor Parasitologie en de hoofdonderzoeker van de studie.  

“Het betekent dat we op de lange termijn een werkzaamheid van meer dan 75 procent kunnen behouden als we een boosterdosis toedienen. Dit zou kinderen in malaria-endemische gebieden zoals Burkina een zeer goede bescherming kunnen bieden tegen deze ziekte, vooral op de leeftijd dat ze er het meest kwetsbaar voor zijn.”

Optimistisch

Het vaccin – dat Tinto omschrijft als een verbeterde versie van het RTS,S vaccin dat al wordt uitgerold in verschillende landen in Afrika – had al een effectiviteit van 77 procent bewezen tijdens een eerder onderzoek in 2021.

Tijdens de tweede fase van het onderzoek werd gekeken of extra boostervaccins nodig waren om de bescherming langer te bewaren.

Tinto zegt dat hij “optimistisch” is dat deze resultaten ook behaald zullen worden tijdens fase drie van het onderzoek dat momenteel aan de gang is en waaraan 4800 kinderen uit Burkina Faso, Mali, Kenia en Tanzania meewerken. De definitieve resultaten worden later dit jaar verwacht.

Uitrol in 2023

Het R21-vaccin, ontwikkeld aan het Jenner Institute van de Universiteit van Oxford, wordt geproduceerd in het Serum Institute of India (SII).

“We hebben alvast plannen om het R21-vaccin samen met onze partners vanaf 2023 uit te rollen bij een populatie van minstens 250.000 kinderen in Burkina Faso, en later de agenda op te maken voor de uitrol op nog veel grotere schaal in de rest van Afrika”, zegt Tinto.

Volgens hem zal SII minstens honderd tot tweehonderd miljoen doses per jaar kunnen produceren. “Dit vormt een aanvulling op het enige vaccin dat momenteel wordt aanbevolen door de WHO - RTS,S - maar waarvan de huidige productiecapaciteit niet aan de wereldwijde vraag kan voldoen.”

WHO

Malariavaccin RTS,S werd door de WHO in oktober 2021 aanbevolen voor gebruik bij kwetsbare kinderen in Afrika ten zuiden van de Sahara en andere gebieden waar malaria vaak voorkomt.

Maar wetenschappers hebben altijd herhaald dat onderzoek naar en ontwikkeling van nog andere vaccins tegen de ziekte nodig blijft.

Volgens directeur van het Jenner Institute, Adrian Hill, coauteur van de R21-studie in The Lancet Infectious Diseases, zijn dit de “beste resultaten die ooit werden bereikt” voor eender welk malariavaccin.

“We zijn bijzonder gelukkig dat een programma van vier vaccins vandaag voor het eerst een efficiëntiegraad van die aard kan bereiken over een periode van twee jaar. Dit was gedurende een hele lange tijd een doelstelling die niet eerder werd gehaald”, zegt hij.

Volgens Hill geeft dit vaccin “langdurige bescherming” aan de groep die dat het meest nodig heeft: jonge kinderen in Afrika. Hij herhaalt dat daarnaast nog steeds andere maatregelen nodig zijn om de beste bescherming te garanderen, zoals het gebruik van insecticiden en muggennetten.

Lessen van covid-vaccin

James Tibenderana die volgende maand start als uitvoerend directeur bij het Malaria Consortium, vindt de resultaten “bijzonder”.

Tibenderana, die zelf ook meewerkte aan het R21-onderzoek, zegt dat de snelle ontwikkeling en uitrol van het covid-19-vaccin heeft aangetoond dat snelheid in deze branche echt wel mogelijk is.

“Ik hoop dat deze resultaten zullen leiden tot meer investeringen voor onderzoek naar en ontwikkeling van malariavaccins”, zegt hij. “Het is een doeltreffend middel om een malariainfectie tegen te gaan en levens te redden.”

-

Dit artikel is eerder verschenen bij IPS-partner SciDev.