Alarmerend aantal kinderen loopt risico om kindsoldaat te worden

Niemand weet precies hoeveel kindsoldaten de wereld telt maar recente schattingen geven aan dat ze in 2018 nog steeds met tientallen duizenden zijn.

Deze kinderen worden ingezet in vijandelijkheden – inclusief als menselijke bom – door overheden en door niet-gouvernementele groepen. Sinds 2016 was dat het geval in minstens achttien conflicten wereldwijd.

Alarmerend

Vandaag zijn er nog steeds 46 landen die jongeren onder de 18 jaar aantrekken en inlijven in hun legers.
 
Deze cijfers komen van de Wereldindex voor Kindsoldaten  – een nieuwe database die lidstaten van de Verenigde Naties (VN) screent op het gebruik van kindsoldaten in hun staatslegers of in andere militaire groeperingen.

De statistieken zijn zorgwekkend. Ook de VN geven toe dat het aantal kinderen dat risico loopt om ingelijfd te worden “alarmerend hoog is”.

Wat drijft deze kinderen om zich in te laten met gewapende milities? En wat kan er gebeuren om beter grip te krijgen op deze problematische situatie?

Dit zijn de vragen die de Verenigde Naties Universiteit (UNU), het kinderfonds van de VN (Unicef), en het VN-Departement van Peacekeeping Operations in Luxemburg en Zwitserland hebben trachten te beantwoorden tijdens een onderzoek naar het rekruteren van kindsoldaten in Mali, Irak en Nigeria.

De rol van radicalisering

Volgens het rapport ‘Cradled by Conflict: Children in Contemporary Conflict’ maken beleidsmakers een fout door te veel te focussen op de idee dat kindsoldaten toetreden tot gewapende groepen omdat ze geradicaliseerd zouden zijn.

“Er is recent een tendens om het engagement van kinderen voor gewapend geweld toe te schrijven aan radicalisering en het feit dat ze zich zouden laten meeslepen door dit soort ideologieën… maar dat is zelden de voornaamste factor waarom kinderen toetreden tot gewapende groeperingen”, zegt projectleider Siobhan O’Neil.

Zo ontdekten de onderzoekers bijvoorbeeld dat ideologie amper meespeelde in Mali terwijl het fenomeen van kindsoldaten in dit land vaak gelinkt wordt aan radicalisering.  

 “In Mali zijn conflicten tussen gemeenschappen over natuurlijke bronnen en vee erger geworden door de klimaatverandering en door overheidscorruptie. Deze feiten drijven kinderen veel sterker naar de wapens”, zegt O’Neil.

Zelfs als ideologie een rol speelt in het traject dat een kind aflegt tot aan een gewapende militie, dan is het hooguit één van veel factoren die hebben meegespeeld.

In Nigeria heeft Boko Haram zijn religieuze ideologie vermengd met een afwijzing van de overheid. Volgens het rapport zou dat “een grotere drijfveer geweest zijn om zich aan te sluiten bij Boko Haram voor Nigerianen die geweld en onderdrukking door de staat hebben ervaren.”

Geen andere keuze

Het onderzoek van UNU spitst zich ook toe op de terugkerende perceptie dat kinderen het eenvoudigweg kunnen weigeren om toe te treden als kindsoldaat.

Het rapport stelt dat voor veel kinderen, met name zij die in bezet gebied wonen, neutraliteit geen optie is.

“Dat is een dwaling”, zegt coauteur Kato Van Broeckhoven. “Het is ook voor kinderen onmogelijk om geen standpunt in te nemen in oorlogsgebied.”

“Als een gewapende groep de enige werkgever is – zoals het geval in verschillende delen van Syrië en Nigeria – en zij de fysieke controle hebben over een bepaald gebied, dan is toetreden tot die groep vaak de enige realistische manier om te overleven”, zegt ze.

Betekenisvol

Het rapport toont ook aan dat sommige kinderen worden verleid door milities omdat die een vorm van “samenhorigheid” bieden en in veel gevallen ook “betekenis geven aan hun leven” of op zijn minst “orde scheppen in een chaotische situatie”.

Zowel in Mali als in Nigeria, waar strikt hiërarchische samenlevingen de norm zijn, kunnen gewapende groepen voorzien in een manier voor jongeren om zich uit te drukken en om status te verwerven.  

O’Neil wil met de resultaten van dit onderzoek duidelijk maken aan beleidsmakers en verantwoordelijken van programma’s die zich richten op dit probleem “dat er uiteindelijk geen eenduidige reden is waarom kinderen kindsoldaat worden.”

“Het is belangrijk dat interventieprogramma’s en preventief werk een holistische benadering aannemen die vooral focust op de noden van de kinderen en op de risico’s die ze lopen.”

Inlijving voorkomen

Volgens de studie zijn de huidige interventies vooral gericht op ideologie. De programma’s willen met name extremisme bij kinderen voorkomen en counteren.

Maar er is weinig bewijs dat radicale ideologieën kinderen in de armen van gewapende groepen leiden. Voor O’Neil en haar collega’s is het duidelijk dat een ideologische aanpak enkel zin heeft als er duidelijk bewijs is dat het preventief zinvol zal zijn. Anders, stelt het rapport, “is het een benadering die niemand vooruit helpt”.

Het rapport roept de internationale gemeenschap op om meer inspanningen te leveren om de rekrutering en de inzet van kindsoldaten door gewapende bendes te voorkomen.

Ze zien vijf essentiële punten die als richtlijn kunnen gelden: vermijd programma’s die enkel rekening houden met ideologische factoren, ga voor een holistische aanpak die focust op wat kinderen nodig hebben, elke interventie moet gebaseerd zijn op empirische vaststellingen, ga voor een lange-termijn-aanpak en beschouw deze kinderen niet als begunstigden maar als partners.