Slovakije wapent zich nu al tegen de komende droogte

Het plan heet H2odnota v krajine (Waarde van H2O in het land) en zal naar alle waarschijnlijkheid deze lente worden goedgekeurd door de regering. Het programma voorziet in een reeks maatregelen die, in tegenstelling tot veel andere droogteplannen, proactief zijn en focussen op preventie en mitigeren. De meeste andere droogteprogramma’s bevatten alleen maatregelen voor als de droogte eenmaal een feit is.

Mijlpaal

“Enkele maatregelen zijn opgenomen in de beleidsplannen van andere landen in het kader van hun aanpassing aan de klimaatverandering. Slovakije is echter het eerste land in de regio dat zo’n actieplan opstart om droogte te bestrijden”, zegt Richard Muller, regionaal directeur voor Centraal- en Oost-Europa bij het Global Water Partnership, die het plan mee heeft opgesteld.

“Dit is een mijlpaal en zal andere landen inspireren. Dit wordt iets dat ze zullen kopiëren.”

Het waterplan focust op preventieve maatregelen binnen verschillende domeinen zoals land- en bosbouw, verstedelijking, waterbeheer, onderzoek en milieueducatie.

Bossen en groengevels

Er zijn plannen voor modernere irrigatiesystemen, de aanpassing van de structuur van bossen en de aanplanting van meer bomen, beter beheer van regenwater, ontwikkeling van groene ruimten, groendaken en groengevels.

Ook waterbeheer, de reconstructie van kleinere reservoirs en groene infrastructuur – waaronder de herintrede van drasland – staan op het programma.

Extreem langdurige droogte

Er werd een crisisplan opgesteld dat in werking treedt in geval van extreem langdurige droogte en dat voorziet in programma’s rond publieke educatie en globaal bewustzijn over droogte en waterschaarste.

Allemaal samen zullen deze maatregelen ertoe leiden dat zelfs tijdens lange, droge zomers het effect daarvan minder zwaar zal zijn, stelt Muller.

“Andere landen hebben droogteplannen, maar zoals bijvoorbeeld in het geval van de VS treden die pas in werking als de droogte een feit is. Het Slovaaks plan focust op preventie en actie vooraf”, zegt hij.

Super-tropisch

Ook Slovakije kreeg de afgelopen jaren vaker te maken met extreem weer, waaronder recordtemperaturen en langere periodes van droogte.

Vorig jaar kenden verschillende delen van het land de droogste eerste jaarhelft in zestig jaar. Die periode brak bijna het record van 2015 toen meer dan 23 dagen ‘super-tropisch’ waren, wat wil zeggen dat de maximumtemperatuur overdag hoger lag dan 35 graden Celsius. Voor 1990 kwam zoiets hier maximaal vijf keer per jaar voor.

Visegrádgroep

De ruimere regio kreeg recent af te rekenen met toegenomen droogte. Tsjechië kampte vorig jaar nog met ernstige watertekorten en in 2017 vonden er verschillende intergouvernementele gesprekken plaats over de droogte en de toename van extreme weersomstandigheden.

Het Slovaakse plan kan alvast op de bijzondere interesse rekenen van de Visegrádgroep, een politieke alliantie tussen de Centraal-Europese landen Polen, Slovakije, Hongarije en Tsjechië. Tijdens een bijeenkomst in Boedapest afgelopen november hadden de afgevaardigden veel lof voor het Slovaakse programma.

Het plan focust op preventie en dat heeft tot gevolg dat het effect ervan tijdens een periode van droogte niet altijd door velen opgemerkt zal worden.

Toch zullen de maatregelen een positieve verandering teweeg brengen, zegt Muller. “De kwaliteit van leven zal erop vooruit gaan. Een beter beheer van het regenwater, meer groen in de steden en de aanplanting van extra bomen, dat brengt een positieve verandering, zelfs tijdens periodes zonder droogte.” 

Voorbereid en vastberaden

Het feit dat het plan wellicht deze lente in werking zal treden, toont aan hoe bezorgd het land is over de snelle veranderingen die ze hier op vlak van het klimaat ervaren.

Slovakije beschikt dankzij de specifieke geologie over voldoende grondwater. Historisch gezien is droogte hier eerder uitzonderlijk en watertekorten zijn er zelden geweest.

De droogte in 2015, de ergste in honderd jaar, deed een alarmbel rinkelen en zette de overheid aan het denken. De weg naar een actieplan lag open want “de regering wilde voorbereid zijn voor mocht dit nog eens gebeuren”, zegt Muller. De droogte van afgelopen zomer heeft die vastberadenheid enkel maar versterkt.

“Als er iemand twijfels had over de echtheid van de opwarming van de aarde, werden die deze zomer wel weggenomen”, zei Slovaaks milieuminister Laszlo Solymos tijdens de voorstelling van het plan in november. “Je moest daarvoor enkel maar kijken naar de toestand van de waterbronnen in het gebied Záhorie, of een gesprek voeren met de boeren. Slovakije blijft niet gespaard”, zei hij.

Veranderend klimaat

Lokale klimatologen erkennen dat de klimaatzones veranderen en dat het klimaat in het zuiden van het land steeds meer overeenkomsten vertoont met dat van Italië en Spanje.

Volgens het Hydrometeorologisch Instituut is de gemiddelde luchttemperatuur in Slovakije in de periode 1991-2014 met 1 graad gestegen in vergelijking met 1961-1990. De stijging van de temperatuur gaat gepaard met een grotere vraag naar water en een toegenomen risico op droogte, iets wat het instituut kan staven met cijfers.

In een interview met de Slowaakse krant Hospodářské noviny deze maand zei klimatoloog Milan Lapin van de Universiteit van Comenius in Bratislava: “We verwachten in de toekomst minder regen in Slovakije, dus zal het land droger worden. De droogte kan ons serieuze problemen bezorgen wat betreft de watervoorraden.”

Zelfs Muller denkt dat het huidige plan niet zal volstaan mocht de klimaatverandering zich verderzetten volgens het worstcasescenario. “In dat geval zullen we nood hebben aan innovatieve technologie en grote infrastructuurwerken die het water nog beter opvangen en herverdelen.”