Geboortekerk Bethlehem staat in de steigers met kerst

Jarenlang hielden geldgebrek en onenigheid tussen de verschillende christelijke denominaties die de kerk beheren, renovatie tegen. Het zijn dan ook niet de kerken die het project in gang hebben gezet, maar de Palestijnse Autoriteit (PA). "Sinds het Ottomaanse Rijk, het Britse Mandaat, de Jordaanse aanwezigheid en de Israëlische bezetting, is er nooit een grote renovatie van de kerk geweest", zegt Ziad al-Bandak, adviseur Christelijke Zaken van de Palestijnse president Mahmoud Abbas. De enige andere religieuze plaats die een soortgelijke restauratie onderging, was de Heilig Grafkerk in Jeruzalem.

De Geboortekerk heeft vooral veel waterschade opgelopen, door lekkende ramen en een kapot dak. De muren zijn daardoor verweerd en beschimmeld. Ook fresco's en mozaïeken hebben te lijden onder de slechte staat van de kerk. De Geboortekerk, die dateert uit de vierde eeuw, heeft al verschillende rampen doorstaan. Tijdens de tweede intifada in 2002, werd de kerk op de Westelijke Jordaanoever met granaten bestookt door het Israëlische leger. Palestijnse strijders, burgers, nonnen en priesters hielden zich destijds in het gebouw schuil.

"De kerk is ongeveer 1700 jaar geleden gebouwd", zegt Bandak. "Het gebouw heeft veel oorlogen, veranderingen, aardbevingen en slecht weer moeten doorstaan."

Verdeeldheid

Restauratieplannen lagen er al jaren. Onenigheid tussen de verschillende christelijke denominaties die de kerk delen – Armeniërs, Franciscanen en Grieks-orthodoxen – was een van de oorzaken dat de werkzaamheden zo lang werden uitgesteld. De Palestijnse Autoriteit besloot de taak daarom over te nemen, en deed daarbij een beroep op de internationale gemeenschap om geld in te zamelen. "We hebben de drie kerken gevraagd het samen te regelen, maar dat bleek onmogelijk. Ze hebben ons toen toestemming gegeven de kerk de restaureren", legt Bandak uit.

Een Italiaans bedrijf werd ingehuurd om de werkzaamheden uit te voeren. Als alles volgens plan verloopt, moeten die in september 2014 afgerond zijn. Behalve het repareren en in sommige gevallen vervangen van dakbalken en het aanbrengen van nieuw daklood, wordt ook de waterafvoer gerepareerd. Een ander deel van het geld wordt besteed aan het blootleggen van enkele mozaïeken die nu nog onder gips zitten om ze te beschermen. Ook worden de vloeren en pilaren onder handen genomen.

Donaties

De restauratie werd al in 2009 aangekondigd. In dat jaar stelde de Palestijnse Autoriteit een miljoen dollar beschikbaar. Banken en bedrijven voegden daar nog eens 800.000 dollar aan toe. Er kwamen ook donaties uit onder meer Hongarije, Frankrijk, het Vaticaan, Griekenland en Rusland.

Het bedrag is echter veel te laag om een uitgebreide restauratie te financieren. "We kunnen maar een deel van de kerk aanpakken", zegt Bandak. "Experts hebben in 2010 aangegeven dat een volledige restauratie naar schatting 20 miljoen dollar (15 miljoen euro) moet kosten." Tot nu toe wist de Palestijnse Autoriteit maar 2,5 miljoen euro (3,4 miljoen dollar) bijeen te krijgen. De PA roept landen daarom op geld te storten in een speciaal fonds.

De Geboortekerk werd in 2012 officieel toegevoegd aan de Werelderfgoedlijst van de Unesco. Dat heeft zeker geholpen om de restauratie van de grond te krijgen, zegt Rula Ma'aya, de Palestijnse minister van Toerisme. De status Werelderfgoed gaf ook een impuls aan het toerisme naar Bethlehem. "Het jaar na de inschrijving in het Werelderfgoedregister, is het aantal toeristen met 18 procent gestegen", zegt Ma'aya.

De Palestijnen hopen dat de restauratie de economie uiteindelijk ten goede zal komen. Maar eenvoudig zal dat niet zijn. Bethlehem is afgesloten van een ander stad van religieus belang die veel toeristen en pelgrims trekt, Jeruzalem. Rondom Bethlehem zijn tegenwoordig meer dan twintig Israëlische nederzettingen en 32 fysieke barrières opgeworpen, inclusief Israëlische checkpoints. Slechts 13 procent van het district Bethlehem is beschikbaar voor gebruik door de Palestijnen.

Bezetting

"Dit land heeft de potentie om mensen uit de hele wereld aan te trekken", zegt Ma'aya. "Maar door de Israëlische bezetting, kunnen we niet doen wat we willen. Duurzame ontwikkeling van de toerismesector is moeilijk."

Veel plaatsen van historisch belang liggen in gebied C, zegt ze, het gebied dat onder controle van Israël staat. "Als je wilt investeren, is dat het belangrijkste gebied, rondom de Dode Zee. Wij hebben geen toegang tot dat gebied. We kunnen ook ons toerismebeleid er niet op afstemmen."

Israël heeft ook controle over de grensovergangen, wat betekent dat pelgrims vaak door Israëlische touroperators voor een paar uur naar Bethlehem worden gebracht. "Ze komen naar de kerk, kopen een souvenir en stappen weer op de bus", zegt Fayrouz Khoury, plaatsvervangend directeur van de Kamer van Koophandel in Bethlehem. "Het enige wat ze voor ons achterlaten, zijn lege waterflesjes."