Noord-Mali, een stervend land

Luidsprekers schallen vanop de moskee. In de lege straten weerklinken de koranpassages in het Arabisch en in Tamasheq (de taal van de Toearegs): "Waar je ook bent, de dood zal je achterhalen, zelfs als je je verschalkt in versterkte torens."

De zon en de hitte zijn zo intens dat ademhalen moeilijk is. Het zweet stroomt over m’n gezicht en de chemische stoffen van m’n zonnecrème prikken in m’n ogen, terwijl de warme wind zand doet opwaaien dat blijft plakken op m’n kleverige huid. De enige oplossing is om m’n hoofd en gezicht in te wikkelen met een lange, katoenen sjaal – net zoals een mummie.

De separatistische Toeareg-rebellen van de Nationale Beweging voor de Bevrijding van Azawad (MNLA) staren onze ploeg aan en willen weten wie hier aankwam in die vreemde auto.

Ontvlambaar

Veel jongeren in het noorden van Mali sluiten aan bij een van de talrijke gewapende organisaties. Overal zijn er trainingskampen en de sfeer ademt geweld uit tussen de gemeenschappen. Luchtvuurschoten weerklinken.

Het noorden van Mali zit in de greep van een ontvlambare mix van armoede, droogte, wapens, corruptie, marginalisering - en destabilisatie sinds de val van de Libische leider Muammar Khadaffi – én misschien wel de belangrijkste reden voor de chaos: het lange lijden van de Toearegs.

Zij waren het die het huidige conflict in januari van dit jaar begonnen, toen MNLA Toeareg-rebellen in opstand kwamen tegen de Malinese staat. De MNLA-strijders zeggen dat hun mensen een halve eeuw lang werden onderdrukt en gemarginaliseerd. Ze eisen nu hun eigen land.

De dorpen van de Toearegs zijn verlaten, de geur van de dood is overal, de stank onhoudbaar. Tienduizenden koeien en schapen zijn omgekomen, uitgehongerd als gevolg van de droogte van dit jaar - hun karkassen smelten in het stof.

Het waren de kuddes waar mensen jarenlang aan opbouwden. Vaak stuurden ze hun zonen naar Libië of Algerije om een paar dollar te verdienen waarmee ze beetje bij beetje een veestapel opbouwden. De dieren zijn de pijlers van het leven van de Toearegs en meestal het enige wat zij bezitten. Toekijken hoe hun dieren verhongeren is verpletterend.

Daarbovenop komt nog de boodschap van de Verenigde Naties die aankondigde dat de droogte in de Afrikaanse Sahel nog erger wordt nu de opwarming van de aarde zijn tol eist. Een ramp voor alle mensen van deze regio die bijna volledig afhankelijk zijn van landbouw en dieren hoeden.

Het islamitische politiebureau van Timboektoe

Een lange, Senegalese man met korte broek stapt uit de politiewagen, machinegeweer in de ene hand, munitieriem in de andere. Zijn naam is Abu Darr Darr, en hij staat bekend om rond te gaan in Timboektoe met een kamelenleren zweep en vrouwen aan te pakken die het wagen om zonder hijab (hoofddoek) buiten te komen - een baan die steeds minder nodig wordt.

Jongeren uit Mali, Mauritanië, Senegal, Niger, het noorden van Nigeria en de Sahelregio komen naar  hier om zich bij de islamitische politie van Ansar al-Din, een tak van Al Qaeda, aan te sluiten. De woordvoerder vertelt dat in tegenstelling tot de seculiere rivalen van de MNLA, Ansar al-Din geen enkel belang heeft bij de vorming van een eigen staat. "We houden niet vast aan het idee van een emiraat of een eigen staat", zegt Sanda Ould Boumana. "Onze missie is simpelweg om de sharia-wetgeving door te voeren in de gebieden die we controleren en de gebieden die we zullen controleren in de toekomst, als God het wil."

Jongeren die zich aansluiten bij Ansar al-Din brengen hun dagen al patrouillerend door, op zoek naar misdaad of zittend op de stoep voor het politiebureau. Getooid met  een tulband en in een blauw islamitisch politievest, de kalasjnikov in de aanslag, nemen ze opvallende en dreigende poses aan die bewondering afdwingen bij de jongens van Timboektoe.

Dit geeft hen iets om handen en is beter dan maar te zitten in een dorp, lijdzaam toekijkend hoe je dieren creperen. Wie wil eindigen zoals de oude mannen die met hun half dode schapen naar de markt trekken, als je wapens, geld, auto's, internationale contacten en macht kunt hebben? Wanneer je iemand kunt zijn en deel kunt uitmaken van de broederschap die alles doet in de naam van Allah?

Mad Max

Zelfs voor recente conflicten was het noorden van Mali een van 's werelds ruwste, meeste wetteloze regio’s.

En dat was nog in normale tijden.

Nu, na de totale terugtrekking van de staat, en het falen van de MNLA om een vervangingsregime te installeren, is het noorden van Mali uitgegroeid tot een Mad Max-wereld van zwervende, gewapende groeperingen. Een wereld waar het hebben van een geweer en een bende de enige kans biedt op overleven.