Waarom we de Egyptische verkiezingen met argusogen moeten volgen

Sinds het land in 1922 onafhankelijk werd van Groot-Brittannië, is Egypte meestal geregeerd door koningen en dictaturen. Veel Egyptenaren zijn daardoor wantrouwig geworden ten opzichte van de politiek en houden zich ver van de stembus.

Die houding veranderde ingrijpend in januari, toen ze massaal de straat op gingen en president Hosni Moebarak tot aftreden dwongen. Op 28 november zijn er de langverwachte verkiezingen, waarin de Egyptenaren een nieuw parlement moeten kiezen. Een panel van invloedrijke deskundigen licht toe waarom de wereld die verkiezingen maar beter met aandacht volgt.

 Derek Plumbly

Plumbly is een Brits diplomaat en voormalig ambassadeur in Egypte en Saoedi-Arabië.

"Egypte is van uniek belang in de Arabische wereld door de grootte van zijn bevolking, zijn geschiedenis, de rol in de modernisering van de Arabische wereld en de invloed die het in de tweede helft van de twintigste eeuw uitoefende op het Arabische nationalisme. Het land maakte van zichzelf het epicentrum van de Arabische wereld.

Maar in de laatste decennia heeft de voorzichtige aanpak van de regering-Moebarak die invloed aanzienlijk verminderd. Toch denk ik dat de factoren er nog zijn, en dat de revolutie ze weer geactiveerd heeft op een nieuwe manier. Hoewel de inspiratie oorspronkelijk uit Tunesië kwam, waren het vooral de gebeurtenissen in Egypte die schokgolven over de hele wereld stuurden. Hoe de revolutie zich in Egypte ontwikkelt, zal cruciaal blijken voor de hele Arabische wereld.

Daarbij staan de verkiezingen centraal. Ze worden gehouden op basis van een bijzonder ingewikkeld kiessysteem, dat voor iedereen moeilijk te begrijpen is. En amper twee weken voor de geplande datum moeten nog altijd beslissingen worden genomen over belangrijke zaken zoals verkiesbaarheid van kandidaten of stemmen uit het buitenland. De macht van het nieuwe parlement is nog niet duidelijk omlijnd. Mede door de aandacht voor die vragen slagen partijen er moeilijk in om kiezers duidelijk te maken waar ze voor staan op belangrijke thema's zoals economie of sociale rechtvaardigheid.

Toch kijken mijn kennissen in het land erg uit naar hun eerste stem in echte verkiezingen. Sinds de revolutie is de boodschap vanuit Egypte verwarrend. De nadrukkelijke focus op vrijheid is verdwenen. De stembusgang zal lang duren, maar hopelijk eerlijk en transparant verlopen, en zo een nieuwe legitimiteit opleveren. De verkiezingen in Tunesië verliepen goed. Als dat in Egypte, dat regionaal zoveel gewicht heeft, ook lukt, dan zal dat een hart onder de riem zijn voor democraten in de hele regio."

Khaled Fahmy

Fahmy is hoogleraar Midden-Oostenstudies en Islamitische Geschiedenis aan de Amerikaanse Universiteit in Caïro.

"Deze verkiezingen zijn om verschillende redenen belangrijk. Het is de eerste vrije stembusgang sinds 1952. Voor een overweldigende meerderheid van de Egyptenaren is het de eerste keer dat ze een echte verkiezing meemaken. Het is ook de verkiezing van een parlement dat een nieuwe grondwet zal schrijven.

Ik denk niet dat de verkiezingen een duidelijke weerspiegeling van de politieke fracties op het terrein zullen opleveren, omdat het politieke systeem nog snel evolueert en van dag tot dag verandert. Pas na de volgende verkiezing zullen we een goed beeld krijgen van de krachtverhoudingen. Maar dat doet niets af aan het belang van deze stembusgang.

Het leger vormt het grootste obstakel, en met name de onduidelijke en tegenstrijdige verkiezingswetten die het heeft uitgevaardigd. De strijdkrachten zijn de facto heer en meester in het land, en ze proberen een formule te zoeken waardoor ze die positie kunnen behouden. Eerder dit jaar probeerde het een soort alliantie te vormen met de Moslimbroederschap, maar dat mislukte, en ook met de liberale partijen lukte het niet.

Wat betreft de eigenlijke programma's van de verschillende kandidaten en partijen, is er eigenlijk weinig debat over de vragen die tot de opstand in januari hebben geleid. Er zijn geen duidelijke alternatieven, afgezien van de ideologische tegenstellingen, vooral tussen secularisten en islamisten. Ik denk dat de verkiezingen uiteindelijk daarrond zullen draaien. De revolutie ging niet over islamisten en werd niet door hen geleid, maar de verkiezingen zullen uiteindelijk gaan over de rol van de islam in het Egypte van na de verkiezingen.

Historisch gezien zijn de islamisten het grootste blok, of we dat nu leuk vinden of niet. Ze zijn vervolgd, verdrukt en gevangengezet en hebben de voorbije zestig jaar geen politieke vertegenwoordiging gehad. Hoewel de islamisten de revolutie niet gestart zijn, zullen zij er het meeste baat bij hebben. Het was de geest in de fles, en die is er nu uit.

In brede zin ben ik erg kritisch voor islamisten, maar ik denk dat dit enkel gezond kan zijn voor de regio en voor de wereld. De gebeurtenissen op 11 september 2001 waren een rechtstreeks gevolg van het gebrek aan democratie in landen als Egypte en Saoedi-Arabië, waar ernstige grieven niet lokaal geuit konden worden. De toelating van islamisten tot het politieke systeem kan alleen maar gezond zijn, en we zullen zien hoe ze het doen in het parlement."

 Carrie Wickham

Wickham is hoogleraar Politieke Wetenschappen aan de Emory University in de Amerikaanse staat Georgia. Ze doet onderzoek naar de opkomst van islamistisch activisme in Egypte en andere Arabische landen.

"Er zijn verschillende aspecten die zullen bepalen of er echt over democratisering gesproken kan worden. De verkiezingen zullen vooral een indicatie geven van het engagement van het militaire bestuur om echt transparante en eerlijke verkiezingen te organiseren.

Er zijn voor- en nadelen aan het vroege tijdstip van de verkiezingen. Als die later gepland zouden zijn, zouden nieuwe partijen meer tijd hebben om zich te organiseren en potentiële kiezers te bereiken. Maar tegelijk zou het ook de militaire greep op het politieke systeem verlengen en de overdracht van de macht naar vertegenwoordigers van het volk uitstellen. Ik ben voorstander van vroege verkiezingen, maar besef dat nieuwere partijen aanzienlijk in het nadeel zijn.

We moeten in gedachten houden dat de Moslimbroederschap zich geëngageerd heeft om niet meer dan de helft van de zetels in te nemen. Ze hebben van bij het begin duidelijk gemaakt dat ze willen "deelnemen, niet domineren". Ik verwacht dat ze zich daaraan houden, onder meer uit eigenbelang. Ze zijn er zich goed van bewust dat een parlement gedomineerd door de Broederschap angst en tegenkanting zou opwekken bij machtige spelers, waaronder de strijdkrachten en de westerse regeringen.

Ik zie zelfs voor de verkiezingen al tekenen van nationale eenheid. Zo hebben de islamistische en seculiere partijen al toegevingen aan elkaar gedaan. Seculiere partijen zoals de Wafd hebben al toegegeven om artikel 2 van de grondwet te houden, dat bepaalt dat de sharia de belangrijkste bron van wetgeving is. De Broederschap heeft zich dan geëngageerd om het meerpartijenstelsel te steunen.

De vrees dat de Broederschap de stembusgang zal gebruiken om de macht te grijpen en zijn agenda op te dringen aan de burgers, is mijns inziens echt overdreven. Maar het blijft de vraag in hoeverre de partij zichzelf zal kunnen beheersen in de toekomst.

Om echt tegemoet te komen aan de aspiraties van de revolutionairen, is er meer nodig dan verkiezingen. Het is ook een kwestie van een diepere structurele transformatie van het autoritaire systeem. De parlementsverkiezingen zijn volgens mij bijzonder belangrijk, maar hoe dan ook maar een eerste stap in een breder transitieproces dat meer elementen nodig heeft om het potentieel van de Arabische Lente echt te benutten."

Nabil Fahmy

Fahmy was de Egyptische ambassadeur in de Verenigde Staten van 1999 tot 2008. Hij is nu decaan van de School voor Bestuurswetenschappen aan de Amerikaanse Universiteit in Caïro.

"De parlementsverkiezingen zijn naar mijn mening nog belangrijker dan de presidentsverkiezingen. De reden: omdat ze het eerste gepland zijn. Het nieuw verkozen parlement zal een belangrijke rol hebben in het opstellen van de grondwettelijke vergadering, die de nieuwe Egyptische grondwet zal opstellen. Het belang van de verkiezingen is dus dubbel: het is het eerste parlement na de revolutie, en dat parlement krijgt een belangrijke rol in het opstellen van de grondwet.

Persoonlijk had ik liever dat de grondwet eerst geschreven zou worden en dat er dan pas een president en parlement verkozen zouden worden, in die volgorde. De nadruk zou dan meer gelegen hebben op de natievorming en minder op het politieke aspect.

Als we de verkiezingen vreedzaam doen verlopen en het resultaat is representatief, dan is dat een sterke indicatie voor de Arabische regio en de wereld daarbuiten dat Egypte weer een pionier is in de natievorming in onze regio.

Ik denk dat we goed moeten kijken naar het tijdperk-Moebarak. Ik zie het niet als een tijd van lippendienst aan de VS of Israël, maar zie er wel een verlies aan energie, aan initiatief, met name in het laatste decennium. Als je regionaal het initiatief verliest, dan neemt iemand anders het over. De VS kan naar mijn mening een complementaire rol blijven spelen. De regio's moeten geleid worden door regionale spelers met de steun van wereldmachten, maar die moeten niet noodzakelijk een bepalende rol spelen.

De leidersrol van Egypte lag traditioneel in intellectuele waarde, niet in materiële hulp voor het ene of het andere project. Deze gebeurtenissen kunnen ons terug in die rol brengen, als intellectuele leider in de regio.

Maar deze verkiezingen vormen maar het antwoord op één vraag van de opstand in januari, namelijk de eis van de mensen om betrokken te zijn in de politieke besluitvorming. Ze bieden geen antwoord op de bredere vragen: wat is de rol van religie in de regio en hoe balanceren we de uitvoerende macht met de andere organen van de staat, de strijdkrachten en het economische systeem."