Elektronisch afval maakt Ghanese schoolkinderen ziek

De school in Accra ligt vlakbij de werf van Agbogbloshie, een plaats waar meer dan honderd arbeiders computers, mobieltjes en andere elektronische apparaten openbreken en de onderdelen verhitten om er waardevolle metalen als koper, goud en kobalt uit te halen. In de giftige dampen van smeulend plastic werken ook kinderen.

Loodvergiftiging

De grond rond de school bevatte twaalf keer meer lood dan is toegestaan volgens de gevarendrempel van de Ghanese overheid. Zelfs lage dosissen lood kunnen de ontwikkeling van de hersenen en het zenuwstelsel van kinderen negatief beïnvloeden. Geld om het bloed van de kinderen op de school te testen, is nog niet gevonden.

Ook een groentemarkt in de buurt, de kantoren van een kerkgemeenschap en een voetbalveld zijn zwaar vervuild, zegt Atiemo Sampson, een doctoraatsstudent van de Universiteit van Ghana die betrokken was bij het onderzoek van de omgeving van de site.

"Arme mensen in Afrika zijn niet in staat het elektronisch afval van Europa of Noord-Amerika te verwerken”, oordeelt Sampson. Ghana heeft nog geen wetten die de import en de verwerking van elektroafval aan banden leggen. Volgens Sampson hoopt de regering volgend jaar de nodige regels te laten goedkeuren.

Tweedehandstoestellen

De conventie van Basel, een international verdrag, verbiedt het internationale vervoer van elektronisch afval. Maar de exporteurs bestempelen de afgedankte computers, beeldschermen en printers uit de VS en Europa vaak als tweedehandstoestellen, of ze verbergen het afval tussen legale producten.

Veel tweedehandselektronica die naar Afrika verscheept wordt, is eigenlijk afval, stelt Ruediger Kuehr van StEP. Dat is een in Hamburg gevestigd consortium van niet-gouvernementele organisaties, ondernemersverbanden en overheden dat zich bezighoudt met het probleem van afvalverwerking. "Afrikanen willen geen oude beeldschermen of computers met een Pentiumprocessor van de eerste generatie meer." Veel toestellen die hergebruikt worden, doen bovendien niet lang meer dienst. Daarna belanden ze ook bij het afval.

In een studie die dit jaar werd gepubliceerd, zegt de Ghanese regering dat het land in 2009 215.000 ton elektronica invoerde. Daarvan zou 70 procent tweedehandsmateriaal geweest zijn. Volgens de studie was zeker 15 procent van die tweedehandsspullen in werkelijkheid afval.

Afval is goud waard

In theorie kan er veel geld verdiend worden met de verwerking van elektronisch afval. Honderdduizend mobieltjes bevatten ongeveer 2,4 kilogram goud, 25 kilogram zilver en meer dan 900 kilogram koper. Samen is dat goed voor ongeveer 180.000 euro. Afrikaanse slopers kunnen niet de volledige hoeveelheid van die schatten uit het elektroafval halen, maar toch genoeg om er goed aan te verdienen. Zelfs een importverbod zal het illegale circuit daarom niet lamleggen, denkt Kuehr.

Wereldwijd bestaan er maar een vijftal installaties die elektronisch afval op een veilige manier kunnen verwerken. Ze zijn zo duur dat ze nauwelijks rendabel kunnen werken. Toch is het belangrijk dat ze worden ingezet. Zeldzame metalen als coltan en indium kunnen alleen met geavanceerde technologie uit het afval worden gehaald. Bij de Afrikaanse slopers gaan ze verloren. Als dat verlies blijft aanhouden, dreigen die metalen nog zeldzamer en dus nog duurder te worden. Dat zou de prijs van mobieltjes en vlakbeeldschermen maar ook van windturbines en elektrische auto's opdrijven.

Eigenlijk zou Afrika een of twee moderne verwerkingsinstallaties voor elektronisch afval moeten kunnen bouwen, oordeelt Kuehr. Maar gelet op de kostprijs is dat waarschijnlijk een illusie.

Hoopgevend is alvast dat verscheidene Afrikaanse regeringen intussen oog hebben voor de gezondheidsrisico's die de verwerking van elektronisch afval meebrengt. Veel landen leggen invoerders en verwerkers regels op en drijven de inspecties op.