Onzekere toekomst voor Marokkaanse monarchie

De nieuwe Marokkaanse grondwet werd door een publiek referendum goedgekeurd op 1 juli 2011. Door de nieuwe grondwet werd de macht van de koning zowel op wetgevend als op uitvoerend vlak aan banden gelegd. Een deel van die bevoegdheden worden vanaf nu overgeheveld naar de president, die gekozen zal worden uit de partij met de meeste stemmen. Het wetgevende werk wordt de exclusieve bevoegdheid van het parlement en de president krijgt de autoriteit om ambtenaren te benoemen en te ontslaan. Benoemingen in het leger blijven de exclusieve bevoegdheid van de koning.

Ook al is de nieuwe grondwet verregaand, toch heeft de koning aan enkele sleutelbevoegdheden vastgehouden. Hij heeft nog steeds de macht om het parlement te ontbinden en ministers te ontslaan. Maar hij heeft niet de macht de president van de regering te ontslaan.

''Grondwet is kunstgreep''

De nieuwe grondwet werd opgesteld door een comité van negentien experts die allemaal benoemd werden door de koning. De benoeming van het comité kwam er twee weken na de demonstraties van 20 februari, wanneer enkele honderdduizenden mensen op straat kwamen om een nieuwe grondwet, gebaseerd op een parlementaire monarchie te eisen.

De nieuwe grondwet wordt met gemengde gevoelens onthaald. ''Onze revolutie gaat door'', zegt Hamza Mahfoud, één van de leiders van de beweging van 20 februari, ''het volk zal beslissen over het lot van het regime.'' De beweging van 20 februari protesteert nog elke zondag tegen de nieuwe grondwet. De beweging vraagt om een volledige parlementaire monarchie. ''De nieuwe grondwet is een kunstgreep om de roep van het volk om democratie, vrijheid en waardigheid te omzeilen'', aldus Mahfoud. Experten ter zake denken er anders over. Volgens Driss Lagrini, professor in de politieke wetenschappen in Marrakech, heeft de nieuwe grondwet wel degelijk ''publieke en individuele vrijheden versterkt.''

Flexibiliteit

De Arabische lente is in Marokko veel rustiger verlopen dan in andere Arabische landen. ''Er is geen vergelijk met de gruwelijkheden die gepleegd werden in Libië of Tunesië'', zegt Abdelhadi Dahraoui, ook activist van de beweging van 20 februari. Dat is niet toevallig: het Marokkaanse regime staat bekend om haar flexibiliteit. ''Het land heeft al in de jaren zestig gekozen voor politiek pluralisme'', vertelt Driss Lagrini, ''de juridische en politieke hervormingen zijn al van start gegaan in de jaren '90.''

Toen de protesten in febrari uitbraken, reageerde het regime aanvankelijk erg tolerant. De camera's van de openbare zenders werden op de betogers gericht en er werden uitzendingen gemaakt waarin activisten hun eisen kenbaar konden maken. Dat werd door velen gezien als een teken van een andere aanpak, een bereidheid om compromissen te sluiten.  

Toch duurde de tolerantie van het regime niet lang. Op 13 maart bestormde de politie een betoging en raakten enkele honderden activisten gewond. Op 22 en 29 mei waren er opnieuw gewelddadige incidenten tussen betogers en politie. Eén demonstrant werd gedood en er waren honderden gevallen van schedelbreuken en gebroken ribben. ''Er waren een beperkt aantal gevallen waarin demonstranten zelfs opriepen het regime omver te werpen in reactie op het politiegeweld", vertelt Soulaiman Raissouni, een Marokkaans journalist van dagblad 'Al Massae'.

Op 17 juni kondigde koning Mohammed VI de nieuwe grondwet aan. Hij beklemtoonde dat het document geen doel op zich was. Op 30 juli verklaarde hij dat de nieuwe grondwet in het leven van alle Marokkanen verankerd moest zijn omdat het vrijheid, goed bestuur en menselijke waardigheid voor alle Marokkanen garandeert. Maar de speeches van de koning kunnen niet iedereen overtuigen. Hamza Mahfoud: ''Ik werd zonder genade in elkaar getimmerd op 13 maart, vijf dagen na de speech van de koning over het verbreden van openbare vrijheden.''